Dit kunnen we de komende vier jaar van het Nederlandse klimaatbeleid verwachten

De afgelopen maanden keek Willemijn Kranendonk gespannen naar de verkiezingsstrijd. Als schrijver, dichter en klimaatactivist wil ze meer bewustzijn creëren over de ernst van de klimaatcrisis. Wat zich in Den Haag afspeelt is dan ook ontzettend belangrijk. Nu de uitslagen bekend zijn, buigt ze zich over de eventuele coalities. Wat betekenen die voor de strijd om een rechtvaardig klimaatbeleid in Nederland?

Op 14 maart stond ik samen met talloze andere betrokkenen in Nijmegen te protesteren tijdens het nationale Klimaatalarm. Voor een beter klimaatbeleid maar ook om de ogen van alle Nederlanders te openen over het falende overheidsbeleid als het gaat om het behoud van natuur en het terugdringen van de CO2-uitstoot. Ik protesteerde zodat alle burgers een aantal dagen later andere (lees: betere) keuzes zouden maken in het stemhokje.

Tijdens het Klimaatalarm Nijmegen vertelde milieudeskundige Johan Vollenbroek dat dit de laatste verkiezingen zouden zijn om in Nederland op het gebied van klimaatbeleid iets te veranderen. We hebben nog maar negen jaar om ervoor te zorgen dat we onder de opwarming van anderhalve graad blijven; nog negen jaar om het tij in Nederland en overal ter wereld, te doen keren. Als we boven die anderhalve graad uitkomen, en de aarde twee graden opwarmt, zullen we op een kantelpunt komen. Er worden dan processen in gang gezet die we niet meer kunnen stoppen. Het ijs op de Noordpool zal volledig smelten, koraalriffen zullen verbleken en ecosystemen zullen voor altijd worden verwoest.

Nu de verkiezingen achter de rug zijn, de zetelverdeling bekend is, is het de hoogste tijd om te onderzoeken wat de kabinetsformatie kan betekenen voor natuur en milieu. Zien politici in dat we geen tijd meer te verliezen hebben? Dat alle ecosystemen overal ter wereld in gevaar zijn? En welke formatie zou misschien de redding kunnen zijn? Welke partijen tonen, óók in de formatie, de ruggengraat om de vergaande keuzes te maken die noodzakelijk zijn?

De afgelopen dagen is veel gespeculeerd over de kabinetsformatie. De nieuwe verkenners gaan de komende weken opnieuw in gesprek met alle fractievoorzitters na de uitgelekte informatie over de vorige gesprekken. Er is een aantal mogelijke kabinetten, over rechts, over links, op herhaling of Paars Plus. De sleutelrol in het klimaatdebat ligt dus bij D66, want aan de VVD hebben we niets. Dat hebben de afgelopen jaren wel gemerkt.

Klimaat Nederland nu
Nederland is een klein land, maar toch is het belangrijk dat ook wij ons aan de gestelde klimaatdoelen gaan houden. Niet enkel omdat we dan een goed voorbeeld geven aan andere landen, maar ook omdat we ver achter andere landen in Europa lopen. Zo hebben we de minste duurzame energie, en onze luchtkwaliteit is beneden gemiddeld. Er zijn nu al mensen met longproblemen die van de Randstad naar elders verhuizen omdat ze ademhalingsproblemen hebben. Het is noodzakelijk dat deze problemen de aankomende jaren worden aangepakt.

De VVD en D66 zijn de grootste partijen geworden deze verkiezingen. De VVD wil bedrijven gaan ‘prikkelen’ om hun uitstoot te verminderen. Ook hebben ze aangegeven kerncentrales te willen gaan bouwen omdat de partij denkt dat we het met enkel zonnepanelen en windmolens niet gaan redden. Wat de VVD met het kernafval dat van de centrale komt, wil gaan doen de komende miljarden jaren, is nog onduidelijk. Ze gaan onderzoeken of ze dit afval tussen kleilagen onder de grond kunnen stoppen.

Ondanks discussie over het bijkomende kernafval, kwam onlangs een rapport naar buiten waarin staat dat er kerncentrales in Brabant gebouwd kunnen worden. Deze centrales zullen wel pas in 2050 klaar zijn, veel te laat dus voor de doelen die gesteld zijn om in 2030 al 49% minder CO-2 uitstoot te hebben dan in 1990. Ook wordt in het rapport duidelijk dat kernenergie onwijs duur is, en op zowel de lange als de korte termijn niet genoeg bijdraagt aan de groene transitie.

D66 heeft een ambitieuzer klimaatplan. Zo wil de partij ervoor zorgen dat in 2050 Nederland klimaatneutraal en circulair is. Ook wil D66 vervuilers gaan laten betalen. Goede plannen, maar zullen ze de strijd in de kamers van de VVD winnen? Ik vraag het me af.

Extreemrechts rukt op
Naast VVD en D66, heeft rechts de meeste winst geboekt. Ik denk dat het daarom belangrijk is om te kijken naar wat rechtse partijen zeggen over de klimaatcrisis, zodat we weten wat we de komende jaren kunnen verwachten.

In de partijprogramma’s van PVV en van Forum voor Democratie staat dat de klimaatcrisis niet bestaat. FvD schrijft: ‘Er is geen sprake van een klimaatcrisis. Het klimaat verandert altijd. Het was wat warmer op aarde in de tijd van de Egyptenaren en de Romeinen, er was opnieuw een piek in de Middeleeuwen, daarna was het een paar eeuwen wat kouder en sinds 1850 wordt het weer een beetje warmer op aarde: ongeveer één graad Celsius.’

JA21 is voor ‘klimaatadaptie’ wat zoveel betekent als: we gaan verder met wat we nu doen. Dit houdt in; de aarde om zeep helpen, en ons vervolgens aanpassen aan alle veranderingen, zoals een stijgende zeespiegel, extreme hitte en droogte, en zulke vervuilde lucht dat we over een paar jaar niet meer naar buiten kunnen. Zij geloven dat het klimaat te sterk is om te veranderen, en dat we daarom niets kunnen doen. Er hoeft volgens deze partijen dus geen extra klimaatbeleid te komen.

Het moeilijke aan deze uitspraken is dat ze worden gepresenteerd alsof het feiten zijn, zonder enige onderbouwing. Er worden getallen genoemd en berekeningen getoond, zonder dat wij weten waar deze waardes vandaan komen. De situatie van de aarde wordt gesimplificeerd om de onwetende burger te doen geloven dat er geen klimaatproblemen zijn. En ik kan me voorstellen dat dit geruststellend is om te lezen. Iemand met macht zegt: ‘Er is geen klimaatcrisis, maak je maar geen zorgen. Wij lossen dit voor je op, zolang jij op ons stemt.’

We hebben de afgelopen weken gemerkt hoe gevaarlijk deze vorm van manipulatie is. Want ook al hebben klimaatwetenschappers al honderden keren de noodklok geluid, de meeste Nederlanders hebben alsnog op partijen gestemd die niet geloven in de klimaatcrisis en er dus niets aan gaan doen. 

Als je doet alsof het probleem er niet is, hoef je je er ook niet tot te verhouden. Je verhouden tot de klimaatcrisis is zien dat wij allemaal onderdeel zijn van een vernietigend systeem. Je verhouden tot de klimaatcrisis is je verhouden tot jezelf. Je moet de hand in eigen boezem steken, en ik denk dat veel burgers dat niet willen of niet kunnen.

Mogelijke kabinetsformaties Rutte IV
Terug naar de verkiezingen. Wat kunnen we de aankomende jaren van de Tweede Kamer verwachten omtrent het klimaatbeleid?

Over links
Omdat D66 de een-na-grootste partij is, en zowel linkse als rechtse standpunten heeft (ze zijn wel liberaal en daarmee voor marktwerking), is de grote vraag welke andere partijen er in het kabinet komen en met welke partijen D66 zal gaan samenwerken.

Over links zou er een samenwerking kunnen komen tussen GroenLinks, PvdA en CDA. Dan zou Kaag met deze partijen een front kunnen vormen tegen VVD en daarmee tegen de plannen voor kerncentrales. D66 zegt in het partijprogramma ook dat ze de vervuiler wil laten betalen, dit is iets wat GroenLinks ook wil. Er kan dan worden geïnvesteerd in duurzame, groene energie.

Over rechts
Over rechts wordt het VVD, D66 met CDA en JA21. Dit is het worstcasescenario voor zowel het klimaat als voor alle minderheden in Nederland. CDA is ook voor het openen van kerncentrales en wil vooral met grote bedrijven om tafel om te spreken over ‘reductiedoelen’. We weten allemaal dat deze gesprekken op niets zullen uitlopen. JA21 is voor ‘klimaatadaptie’ wat ik hierboven al uitlegde.  

Herhaling van zetten
Het zou ook kunnen zijn dat VVD en D66 gewoon nog een keer met CDA en ChristenUnie aan de slag gaan. Dit zou betekenen dat de plannen voor kerncentrales verder worden uitgewerkt. En verder ben ik bang dat er nogmaals vier jaar lang beloften worden gedaan om de natuur te behouden en het klimaat te redden, maar dat er niets van terecht gaat komen. Lees hier meer over het klimaatbeleid van Rutte III.

Paars Plus
Niet erg waarschijnlijk, al zou het ook een goede optie zijn voor het klimaat: VVD, D66, PvdA, GroenLinks en Volt. Dat zou betekenen dat D66 grote medestanders heeft om de plannen die zij hebben erdoor te krijgen. Maar gaat Rutte dat toelaten? Er wordt gezegd dat hij met iedereen kan regeren, maar ik denk niet dat de achterban van de VVD blij is met een progressief en groen kabinet.

De aankomende maanden zal duidelijk worden hoe de aankomende vier jaar eruit gaan zien voor het klimaat in Nederland. Ik hou mijn hart vast. We hebben nog maar negen jaar, en de verandering moet nu beginnen. We kunnen niet nogmaals wachten op de verkiezingen in de hoop dat er andere, groenere partijen aan de macht komen.  

Beeld: Freepik