Klimaatcrisis: de vlammen likken aan het bed

Als je woning in de fik staat, ga je niet eerst op je gemak het tuinhekje open doen. Jesse van Schaik valt dan ook maar meteen met de deur in ons brandend huis. We hebben namelijk te maken met een klimaatcrisis. Eén waarvan we de gevolgen nu al merken. Inderdaad: niet morgen, maar vandaag. Jesse zet de enge feiten op een rij.

Hoge nood in de badkuip
Dit is geen links verhaal, verteld door een geïndoctrineerd klimaatdrammertje, integendeel. Ik heb geen politiek standpunt nodig om mijn punt te maken. Wat volgt is namelijk véél enger. Het zijn de feiten.

Om te beginnen met de meest belangrijke: we hebben haast. En niet zo’n beetje ook. Als we nu geen drastische actie ondernemen en de CO2-uitstoot de komende 9 jaar verminderen met 45 procent, betekent het dat de gevolgen van deze klimaatcrisis in 2030 onomkeerbaar zijn. En zelfs als het ons wél lukt om 45 procent te verminderen in 2030 en 0 procent uitstoot te hebben in 2050, dan nog kunnen we niet meer voorkomen dat de aarde 1,5 graad zal opwarmen. Dit betekent een zeespiegelstijging van een halve meter met wereldwijd voor alle kwetsbare gebieden een verdubbelde kans op overstroming. Gezien ook onze eigen Randstad één grote badkuip is die gemiddeld 1 meter onder zeeniveau ligt, kunnen we waarschijnlijk maar beter vast beginnen met ons economische hart verleggen naar Limburg. 

Tegelijkertijd zullen 350 miljoen mensen in 2100 aan heftige droogte worden blootgesteld, en 700 miljoen (9 procent van de wereldbevolking) zal minstens elke 20 jaar een extreme hittegolf te verduren krijgen.

De meeste van deze gevolgen zullen zich vooral voltrekken in Afrika en Zuid-Azië, maar de indirecte gevolgen zullen wij wel degelijk keihard voelen; elke halve graad opwarming betekent immers minder vruchtbare grond en voedselgewassen in tropische gebieden. Dus bye bye kopje koffie met notenmelange, adieu fruitsalade met ananas en banaan, en hallo wereldwijde hongersnood en razendsnel stijgende voedselprijzen. Om nog maar te zwijgen van de extreme hittegolven die Nederland komende jaren te verduren zal krijgen, de Noordpool die vanaf 2040 in de zomers wel eens helemaal ijsvrij zou kunnen zijn, en de enorme stroom aan klimaatvluchtelingen wiens huizen overstroomd, omver geblazen of verwoestijnd zullen worden.

Deze gevolgen hierboven zijn nog het, ironisch gezien, meest “optimistische” scenario. Het andere en nóg alarmerender scenario, is dat de regeringsleiders er niet in slagen binnen 9 jaar de uitstoot genoeg terug te dringen.

Momenteel zijn 7 van de bijna 200 landen (waaronder slechts 3 uit de EU) die het tekenden in lijn met het Parijsakkoord, een akkoord dat ambieert om maximaal 2 graden op te warmen aan het eind van de 21ste eeuw. Zelfs dát gaan de meeste landen - ja, ook de welvarende Westelijke landen - dus al niet halen. Sterker nog, als de huidige trend in de wereld doorzet, zitten we aan het eind van deze eeuw op 3,5 graden opwarming. Dat betekent alle hierboven genoemde gevolgen, maar dan nog ongeveer drie keer zo erg. 

Drie keer raden welk land ook onder dat hoopje sneue, ambitieloze rijkeluislandjes valt… Yep, het onze. In Nederland zijn de huidige klimaatdoelen amper over de helft van wat nodig is voor Parijs, waarmee we dus samen met die andere 192 landen eigenlijk de mensheid failliet hebben verklaard.

BAM.

Waar rook is...
Zo. Was dat even schrikken? Voor de lezers die nu nog niet zijn weggerend om te beginnen aan de bouw van een ondergrondse bunker waar het hopelijk wél veilig is; ik heb me aan mijn belofte gehouden. Er spreekt geen politieke overtuiging uit, het is echt enkel wetenschap. Maar zodra we buiten die feiten gaan kijken, naar de catastrofale gevolgen, mogelijke afremmingen en overduidelijke oorzaken (spoiler; kapitalisme) van deze zesde massa-uitstervingsgolf, dan is dat onmogelijk om te doen zónder politiek.

 
De klimaatcrisis zal ons allemaal gaan raken. Maar wie er wanneer en hoe hard wordt geraakt, daar zitten enorme verschillen in, en heeft alles te maken met hoe we onze wereld en ons land inrichten. Dus, let’s talk politics.

Net zoals vrijwel altijd bij een wereldwijde crisis en zoals ook de pandemie ons liet zien; degenen die kwetsbaar zijn in de maatschappij worden eerder, harder en vaker geraakt door de klimaatcrisis dan zij die het “gemaakt hebben”. Daarmee bedoel ik letterlijk; gemaakt hebben. Uit een onderzoek van Oxfam Novib in september 2020 bleek dat de 10 procent rijksten ook zorgen voor 52 procent van alle uitstoot wereldwijd. Alsof de klimaatcrisis een labeltje draagt, waarop in een keurig leesbaar maar discreet verborgen lettertype Made in Capitalism te lezen staat. Deze 10 procent zal straks ook als eerste in de rij staan wanneer de spreekwoordelijke (maar als het zo doorgaat straks letterlijke reddingsboten) verdeeld zullen worden. Voor de miljoenen verdronken, uitgedroogde, verhongerde of anderszins door de gevolgen van de klimaatcrisis omgekomen mensen die vooral in het globale Zuiden woonden, is het nu al te laat. Zij hebben de gevolgen al aan den lijve moeten ondervinden, vanwege hun geografisch ongelukkige en economisch onrechtvaardige toestand. Europa en het rijke Westen hebben in die zin nu nog mazzel gehad, maar als het zo doorgaat zullen wij straks ook onze huizen moeten ontvluchten voor gesmolten ijskappen, extreme hittegolven en andere zich wrekende natuurrampen.

...wordt nog niet geblust
Natuurlijk is er ook (een klein beetje) goed nieuws: Westerse landen bezitten de kennis en het geld om alle stappen te kunnen nemen die deze crisis nog zullen afremmen. Dat gebeurt echter niet, dat wil zeggen niet op de massale en urgente wijze die nodig is. Deze passiviteit roept toch wel de vraag op: waarom gebeurt er niets?

Het lijkt wel alsof alle regeringsleiders nog steeds leven in de fantasie dat dit geen écht probleem is, en vanzelf wel weg zal gaan als ze maar vaak genoeg hun rookgordijnen en greenwashing-praktijken optuigen. Ze blijven geloven in dingen als kernenergie, biomassa, het droombeeld dat vervuilende multinationals “met wat motivatieprikkels” vanzelf wel zullen vergroenen, en zo nog wat andere sprookjes.
Maar kerncentrales zijn een onverantwoord en veel te langzaam plan, biomassa heeft teveel nadelen om op te noemen. En dat Shell, Exxonmobil, BP en al die andere rijke vervuilende multinationals uit zichzelf hun megawinsten zullen opgeven om de levens van mensen voorop te stellen, is natuurlijk al helemaal een onrealistische fantasie. Zeker als wij onze pensioenen erin blijven beleggen.
Laatste sprankje hoop?
Al met al ziet het er best wel uit alsof we gedoemd zijn. Maar, voordat je verder gaat met het bouwen aan je bunker of dit artikel met een diepe zucht wegklikt, wil ik toch graag hoopvol afsluiten. Er is wel degelijk nog één ding dat ons kan redden van de ondergang: wakker worden. Allemaal, collectief, tot in de puntjes van onze tenen wakker worden. En wanneer we eenmaal wakker zijn dienen we woedend te worden. Net zoals ik als 16-jarige scholier nu al woedend ben, dat mijn toekomst wordt afgepakt door een paar van die rijke lulhannesen in pak, die het maken van nóg meer geld belangrijker vinden dan het afwenden van een humanitaire catastrofe.

Als wij állemaal woedend worden, ons aansluiten bij actiegroepen en samen de straten op gaan, alle lagen, kleuren, leeftijden, beroepsgroepen, opleidingsniveaus, afkomsten, mensen in Nederland; dán is er nog een kans op verandering. Een systéémverandering, welteverstaan. 

We hebben klimaatrechtvaardigheid nodig, waarin de rijke CEO’s van grote vervuilers voor de crisis moeten betalen, níét de gewone burger, en alle werknemers in fossiele sectoren gratis omscholing en een eerlijke transitie naar groene banen krijgen.

Alleen daarmee kunnen we deze crisis nog beteugelen, de vlammen proberen in te dammen, en voorkomen dat er straks weer een nieuwe humanitaire ramp voor de deur staat.

Dus, wie gaat er mee de straten op?
Tussen donderdag 24 juni (6 jaar na het Urgendavonnis) en zondag 27 juni is er een nationale Klimaatactieperiode uitgeroepen, onder de gezamenlijke slogan “Klimaatrechtvaardigheid Nu!”. Fridays For Future Nederland en MBO For Climate hebben donderdag 24 juni aangekondigd als nationale scholierenstaking, waarbij ze iedereen oproepen om die dag te staken en naar Den Haag te komen om te demonstreren voor een leefbare toekomst. 27 juni zullen uitgestrekt over heel Nederland lokale acties plaatsvinden. Dit is onze kans om onze stem te laten horen, onze angst voor deze groeiende ramp om te zetten in actie-energie. We zijn wakker geworden, nu is het tijd om op te staan!

Net als de Britse krant the Guardian refereert Van Schaik naar de opwarming van de aarde met termen als “crisis” of “noodtoestand”, opdat er geen misvattingen kunnen ontstaan over de ernst van de situatie.