Abortusban Texas: waarom vergelijkingen met The Handmaid’s Tale niet meer overdreven zijn

Wanneer je social timelines volstaan met The Handmaid’s Tale memes betekent dat zelden iets goeds. Vandaag is het weer eens raak en de oorzaak is bijzonder grimmig. Per 1 september is in de Amerikaanse staat Texas een wet van kracht, die abortus niet alleen onmogelijk maar ook strafbaar maakt.

De wet verbiedt abortus vanaf zes weken zwangerschap, wat in de praktijk neerkomt op een totaalverbod. Aangezien het tellen begint bij de vorige menstruatie ben je al twee weken “zwanger” als de bevruchting nog moet plaatsvinden. Vanaf week vijf kun je een zwangerschapstest doen, maar de meeste vrouwen komen er pas veel later achter dat ze zwanger zijn. Bijna 90 procent van zwangerschapsafbrekingen vindt dan ook ná zes weken plaats. Dergelijke ‘hartslagwetten’ zijn niet gebaseerd op medische classificaties. Er is op dat moment nog geen echte hartslag meetbaar, eerder een soort trilling van het weefsel van het embryo.

Bovendien nodigt de wet elke Amerikaanse staatsburger uit om artsen en hulpverleners die medische zorg verlenen aan ongewenst zwangere mensen, aan te klagen en daar 10.000 dollar voor op te strijken. Artsen, verpleegkundigen, receptionisten, advocaten of zelfs de buurvrouw die je een lift geeft naar de kliniek kan nu voor het gerecht worden gesleurd en moet – indien veroordeeld – opdraaien voor de proceskosten en de klikpremie voor de aanklager.

Filmopnames van The Handmaid’s Tale, cc-foto: Victoria Pickering

Draconische abortuswetten zijn geenszins een nieuw verschijnsel in de Verenigde Staten. Conservatieve krachten strijden al sinds 1973 - toen het Amerikaanse Hooggerechtshof in Roe versus Wade oordeelde dat abortus wettelijk toegestaan moest worden zo lang de foetus nog niet levensvatbaar is – tegen het zelfbeschikkingsrecht van zwangere vrouwen. Met name in het zuiden en middenwesten van de VS, waar conservatieve Republikeinen de dienst uitmaken, werden tal van wetsvoorstellen ingediend om abortus te verbieden. In 2019 werd in de oer-conservatieve Amerikaanse staat Alabama een wet aangenomen die abortus onder alle omstandigheden verbood. Artsen die een zwangerschap beëindigden riskeerden 99 jaar gevangenisstraf. De wet werd uiteindelijk tegengehouden door een federale rechter.

Schuld aan miskraam
Ook in Georgia moest er in 2020 een federale rechter aan te pas komen om te voorkomen dat vrouwen konden worden vervolgd en veroordeeld tot een levenslange gevangenisstraf, of zelfs de dood, voor het afbreken van een zwangerschap. Toegang tot de medische procedure is in de praktijk vaak al niet meer mogelijk, maar de wet maakte het ook strafbaar om uit te wijken naar een andere staat of onorthodoxe middelen. Zelfs na een miskraam zou strafrechtelijk onderzoek worden ingesteld, om te kijken of vrouwen daar mogelijk ‘schuld’ aan hadden, bijvoorbeeld door het gebruik van alcohol of het beoefenen van een sport die als risicovol wordt gezien. De wet bevatte zelfs een bizarre passage waarin artsen verplicht werden om in het geval van een ectopische (buitenbaarmoederlijke) zwangerschap, de vrucht chirurgisch in de baarmoeder te plaatsen. Voor de duidelijkheid: ectopische zwangerschappen zijn niet levensvatbaar en de beschreven procedure bestaat niet. Desalniettemin werd de provisie overgenomen door de staat Ohio.

Eerder dit jaar maakte de staat Arizona het onmogelijk om een zwangerschap af te breken indien de foetus genetische afwijkingen heeft. Volgens de wet heeft elk ongeboren ‘kind’ (ook embryo’s en foetussen vallen onder de wet) burgerrechten. Mensenrechtenadvocaten vrezen dat deze ‘personhood’-provisie de weg vrijmaakt voor vervolging van mensen die een zwangerschap afbreken. Daarnaast verbiedt de wet bezorging van ‘abortusopwekkende’ medicatie en stelt het vaders en grootouders in staat om moeders en hulpverleners aan te klagen voor het aborteren van een vrucht met genetische afwijkingen (zoals bijvoorbeeld het Syndroom van Down of een aangeboren hartafwijking).

Juridisch pad naar totaalverbod
In eerdere gevallen werden de wetten van tafel geveegd door een federale rechter voordat ze van kracht werden. Dat dit nu niet gebeurd is in het geval van Texas is zeer zorgwekkend. De uitspraak van het opperste hooggerechtshof dat overheden abortus niet mogen verbieden vóór het punt van levensvatbaarheid (ongeveer 24 weken) zou ertoe moeten hebben geleid dat de Texaanse wet ongrondwettelijk werd verklaard. Dat is – opzettelijk - niet gebeurd en daarmee is de Texaanse maatregel nu wettig, wat betekent dat Roe versus Wade op losse schroeven staat. De huidige samenstelling van het hooggerechtshof kent een conservatieve meerderheid en die heeft ervoor gekozen om de wet niet te blokkeren, zonder de zaak actief in behandeling te nemen (shadow docket) en daar een publieke verantwoording voor te geven. Terwijl de gevolgen voor de rest van het land enorm zijn, aangezien deze zaak de juridische basis vormt voor praktisch alle bestaande abortuswetgeving.

Deze ontwikkeling is moeilijk los te zien van partijpolitiek. Om te beginnen met het recordaantal rechterlijke benoemingen onder Trump, met als doel wetgeving te beïnvloeden. Op dit moment is meer dan een kwart van alle actieve federale rechters benoemd door Trump. De impact daarvan is niet alleen voelbaar op het gebied van vrouwenrechten, maar ook als het gaat om stemrecht en toegang tot het democratisch proces. Zo stemde Texas vandaag voor een herziening van de electorale regels, die het voor grote groepen mensen moeilijker maakt om hun stem uit te brengen. Drie keer raden op wie die restricties van toepassing zullen zijn...

Abortusrestricties zijn een wereldwijd probleem. 45 procent van alle abortussen wereldwijd wordt onveilig uitgevoerd. Jaarlijks komen 68.000 vrouwen onnodig te overlijden als gevolg van een van de 20 miljoen niet-legale abortussen, die alleen plaatsvinden omdat het in veel landen wettelijk niet mogelijk is om een zwangerschap onder medisch toezicht af te breken.

Dodelijk en wreed
Buiten het feit dat dergelijke wetgeving dodelijk en wreed is - Ja, iemand dwingen om een ongewenste zwangerschap te voldragen is wreed, ook als er geen sprake is van misbruik – is het een grote aanslag op de rechtspositie van vrouwen. Het is een reëel risico dat vrouwen op grote schaal zullen worden vervolgd voor het krijgen van een miskraam. Bedenk daarbij dat 1 op de 4 zwangerschappen voor 20 weken eindigt in een miskraam en ook 1 procent van de zwangeren na 20 weken een doodgeboren kindje treft. Vrouwen straffen voor een miskraam gebeurt al in landen over de hele wereld, ook in de VS, waar vrouwen letterlijk werden aangeklaagd na een val van de trap of het eten van een bagel met maanzaad. Vrouwen van kleur en vrouwen met een lagere sociaal-economische status hebben statistisch gezien een grotere kans op een miskraam en zullen ook buitenproportioneel vaak getroffen worden.

Het schrikbeeld van The Handmaid’s Tale is daarmee dichterbij dan ooit.

‘Blessed be the fruit’

And woman be damned...