‘Minister Kaag, verklaar #AfghanistanOnveilig’

Sinds de Amerikaanse president Biden heeft besloten de beslissing van zijn voorganger uit te voeren en alle Amerikaanse troepen terug te trekken uit Afghanistan, verslechtert de situatie in het land zienderogen. Van trage en haperende evacuaties tot de hypersnelle opmars van de Taliban en de aanslag op het vliegveld van donderdag 26 augustus. Hoogste tijd voor actie, besloot een groep Afghaanse Nederlanders, die zich hebben verenigd om de Nederlandse politiek tot actie te manen met een petitie en een demonstratie op de Dam (zaterdag 28 augustus). Lilith co-founder Hasna El Maroudi spreekt met Sahar Shirzad, Massih Hutak en Sorab Roustayar.

Illustratie: Robin Duister

Wat is Afghanistan voor jou?

Sahar: ‘Het is mijn thuisland, dat ik als volwassene nog niet heb kunnen bereiken. Ik wilde er dit jaar heen, ik had gespaard om via Iran naar Herat te kunnen reizen. Ik ben nu een 30-jarige die nog nooit haar grond heeft kunnen voelen. En ik ben niet alleen: veel van mijn generatiegenoten zitten in dezelfde collectieve rouw. Afghanistan is een land dat ik alleen van afstand ken. Ik heb veteranen gesproken die er langer hebben gezeten; ik was zeven toen wij naar Nederland kwamen.’

Massih: ‘Het is mijn geboorteland en mijn thuisland. Ik zeg weleens: Amsterdam-Noord is mijn thuisplek, maar Afghanistan is mijn thuisland. Maar ik ben er sinds wij het land hebben verlaten nooit meer geweest. Ik heb altijd aan mijn vader gevraagd: Is het nu veilig om te gaan? Maar hij zei dan: “Nee, nog niet.” Hij is nog wel een paar keer terug geweest en iedere keer zei hij bij terugkomst: “Het is nu nog gevaarlijker dan eerst.” Hij kent het Afghanistan van voor 1980 en 1970. Ik had zo gehoopt het ooit te kunnen zien. Wat Noord voor mij is, is Kabul voor hem.’

Sorab: ‘Ik ben geboren in Kabul. Ik was acht toen ik in Nederland aankwam, maar we zijn wel even onderweg geweest. We moesten vluchten omdat de moedjahedien de macht overnamen en mijn ouders voor de overheid werkten. De afgelopen jaren had ik hoop dat ik terug zou kunnen gaan – ik heb nota bene bouwkunde gestudeerd om mijn land te kunnen heropbouwen –, maar dat stukje hoop is nu afgepakt.’

De snelle opkomst van de Taliban en de herovering van grote delen van het land leek in eerste instantie een verrassing voor velen, was jij ook verrast? 

Sahar: ‘Dat nu wordt gezegd “we zijn overvallen” gaat er bij mij niet in. Dit was de missie. De politiek heeft geaccepteerd dat Afghanistan een islamitische staat gaat worden. Het is niet toevallig dat Afghanistan sinds 2015 “veilig” is verklaard. De politiek wil dat de Afghanen accepteren dat de Taliban daar aan de macht komt.’

'Wat Kabul is voor mijn vader is Amsterdam-Noord voor mij.’

Massih: ‘Nee, het is precies wat mijn vader al voorspelde in onze gesprekken. Hij zei: “De Taliban houdt zich schuil.” Bovendien is er een tijdje terug in Qatar overleg met de Taliban over de terugtrekking van de Amerikanen geweest. Hierbij is overeengekomen dat 5.000 Talibanstrijders vrijgelaten zouden worden. Die zijn nu allemaal op vrije voeten. Mijn vader zei: “5.000 Talibanstrijders vrijlaten is nooit goed, voor welke deal dan ook.” Je kunt hoogstens zeggen dat ik overweldigd ben door hoe weinig weerstand er was, dat de president met al zijn geld uit Afghanistan is weggevlucht, dat de Amerikanen hun wapens hebben achtergelaten. Maar eigenlijk is dat ook bijna volgens het boekje.’

Sorab: ‘Ik was vooral verbaasd over de – schijnbare – snelheid waarmee de Amerikanen het land hebben verlaten. Eerst was het een speculatie en de daaropvolgende dag lag er een besluit, ook al vroeg de situatie er nog helemaal niet om. Hoe kun je je na al die jaren zo maar terugtrekken en een land helemaal in puin achterlaten? Precies zoals 20 jaar geleden? Waar was die oorlog dan voor? Als precies dezelfde mensen aan de macht komen die juist verdreven moesten worden? Duizenden mensen zijn overleden of ontheemd, en we zijn niets opgeschoten.’

Sahar: ‘Afghanistan is een complex land, ook als je kijkt naar wat er geopolitiek is gebeurd. Het is lastig om de bezetting uit te leggen. Het woord “proxyoorlog” wordt vaak gebruikt, maar ook dat klopt niet helemaal. Je moet echt 60 jaar geschiedenis erbij pakken om te begrijpen waarom het een kwetsbaar gemaakt land is.’

Wat bedoel je met kwetsbaar “gemaakt”?

Sahar: ‘Afghanistan is groter dan Kabul. In de jaren 60 van de vorige eeuw was er een grote elitegroep in Kabul, maar in de rest van het land heerste hevige armoede. De sociale ongelijkheid en armoede tegenover een weinig stabiele regering die niets deed aan die ongelijkheid was een voedingsbodem voor misbruik. Zo kon de Taliban vanuit Pakistan zijn intrede maken. En nu, tientallen jaren later, is Afghanistan kwetsbaar gehouden door de partijen die erheen zijn gegaan. Kritiek op de NAVO-landen is altijd geweest: “Wat gaan jullie voor Afghanistan betekenen? Gaan jullie het land vooruithelpen?” Want na een paar jaar werd al duidelijk dat de Taliban niet verdreven was. Dat de Taliban er nog was en weer aan de macht zou komen, het land zou overnemen.’

Sorab: ‘Afghanistan is altijd een soort krater geweest. Een zwart gat waar al de ellende naartoe gezogen werd. Het is een broeinest van fundamentalisten en dat is het al 40 jaar. We hebben Al Qaeda gehad, Bin Laden, de Moedjahedien, de Taliban. Dat is al buitenlandse bezetting, en daar kwam “westerse” buitenlandse bezetting overheen en bewapening van al die groepen door het westen.’

Sahar: ‘Wat ik niet begrijp is waarom er nooit sancties zijn opgelegd aan Pakistan. Dat land financiert de Taliban waardoor de organisatie kan groeien. Maar als we hen sancties zouden opleggen, dan moeten de Nederlandse en Amerikaanse troepen ook vervolgd worden voor wat zij in Uruzgan hebben gedaan. Het staat gewoon in de rapporten: hoeveel burgers er zijn omgekomen, of de gigantische klimaatvervuiling als gevolg van de Amerikaanse aanwezigheid in Afghanistan.'

Is er de afgelopen jaren voldoende aandacht geweest voor Afghanistan, de missie daar en de gevolgen ervan?

Massih: ‘Mijn vader volgt vooral het Afghaanse nieuws, ik het westerse. In gesprekken met hem merk ik dan dat ik soms anders kijk naar bepaalde nieuwsberichten. Ik dacht bijvoorbeeld dat het goed was dat er overlegd werd met de Taliban. Er moest toch een oplossing komen. Maar mijn vader was heel duidelijk: “Dit is hoe dan ook slecht nieuws, de Taliban krijgt de ruimte.”’

‘Mensen hebben zich voor de algehele situatie in Afghanistan afgesloten.’

Sahar: ‘Ik haal mijn informatie uit Nederlandse nieuwskanalen, maar je moet er wel voelsprieten voor hebben, en u must care. Afghanistan is al zo lang in het nieuws met leed op leed: mensen zijn er verdoofd voor geraakt. Op een nieuwsbericht over een steniging in Leeuwarden reageer je anders dan op een nieuwsbericht over de zoveelste steniging in Afghanistan. Het is psychische verlamming, en dat maakt het zo gevaarlijk. Mensen hebben zich voor de algehele situatie in Afghanistan afgesloten.’

Massih: ‘Er is meer dan media, onderwijs speelt ook een belangrijke rol. School de docenten eerst en dan de leerlingen bij over politiek. We weten te weinig over Srebrenica, terwijl: Hoe kan een land dat daarbij betrokken was nu deze fout maken met betrekking tot Afghanistan? Dat is wat me ook woedend kan maken: het gebrek aan kennis, ook bij media. De kop in de Volkskrant onlangs: “Vluchtelingenstroom mag Europa dit keer niet bereiken” en dan een foto van een stroom mensen. Of een Ank Bijleveld die dan zegt: "We hebben Afghanen laten zien dat het ook anders kan." Dat is toch koloniale satire? Dit is een politicus. Wat voor voorbeeld geef je dan aan media?’ 

Sorab: ‘Als ik heel eerlijk ben heb ik geen hoop gevestigd op Nederland, zeker niet met het rechtse demissionaire kabinet. Nederland gaat geen verantwoordelijkheid nemen voor het meedoen aan de oorlog, de verwoesting en de gevolgen die daarmee gepaard gaan. Ik hoop dat we met de demonstratie en de petitie wel iets van druk kunnen uitoefenen, maar vooral dat we een beweging kunnen starten van de Afghaanse diaspora. Er zijn 45.000 Afghanen in Nederland, we zijn de meest geassimileerde groep, maar we moeten het echt zelf gaan doen: druk uitoefenen.’

Wat hopen jullie met de demonstratie te bereiken?

Sahar: ‘De demonstratie wordt georganiseerd door mensen die door de Taliban het meest onderdrukt worden; meer dan dertig vrouwen en queers. We kwamen bijeen vanuit collectieve rouw, maar wilden ook iets doen. Als steun en troost voor Afghanen en Afghaanse Nederlanders. Het zou mooi zijn als we een Dam vol hebben. Doorgaans zijn het vooral Afghanen die op demonstraties over dit onderwerp afkomen, ik hoop dat er nu meer steun is van anderen, zodat we het stukje ontmenselijking van Afghanen kunnen genezen.’ 

Massih: ‘Ik ga spreken op de demonstratie, maar ik weet nog niet wat ik ga zeggen. Als ik er echt voor ga zitten om mijn verhaal over Afghanistan te vertellen dan ga ik kapot, dus ik hoop dat ik het bij elkaar kan houden. Er zit zo veel verdriet en woede, maar ik ben ook enorm bevoorrecht. Ik heb niets actief in mijn leven gedaan om te verdienen dat ik hier ben en een andere jongen van 29 jaar in Afghanistan daar. Het is survivors guilt. Het is troostend dat mijn generatie de verantwoordelijkheid voelt. Ik ben nog nooit met zoveel Afghaanse mensen van voornamelijk mijn generatie op één plek geweest – en op zo’n urgent moment, al was het dat altijd al – om het ook nog eens over de kwestie te hebben en een statement te maken. Ik hoop echt troost en hoop te kunnen halen uit de mensen en dat terug te kunnen geven.’

‘Onze boodschap is duidelijk: Nederland moet Afghanistan onveilig verklaren.’

Sorab: ‘Ik hoop dat we verrast gaan worden, zoals bij de Black Lives Matter-demonstratie. Dat de Dam volstaat met 20.000 mensen. Maar de realiteit zal zijn dat er misschien 1500 mensen op afkomen. Onze boodschap is duidelijk: Nederland moet Afghanistan onveilig verklaren. De Nederlandse overheid moet de verantwoordelijkheid nemen voor een fatsoenlijk en menswaardig asielbeleid. Mensen die nu nog in een procedure zitten moeten asiel krijgen voor onbeperkte tijd. De mensen die in Griekenland vastzitten moeten opgevangen worden.’

Sahar: ‘Onze eerste eis is dat de Nederlandse regering Afghanistan onveilig verklaart. Zelfs nu heeft Nederland de status van Afghanistan niet gewijzigd, het enige dat ze hebben gedaan is de uitzettingen van mensen met zes maanden vertragen. De vastberadenheid om van Afghanen af te komen is echt misselijkmakend. Er zitten nu nog 1300 Afghanen in azc’s, en er zijn heel veel ongedocumenteerden. Zij krijgen dan eindelijk recht op een asielprocedure. Nederland is bovendien ook niet transparant over de geëvacueerde mensen. Wat gaat er met hen gebeuren? En met de minderjarigen, wat gebeurt er met de kinderen? Worden zij wees? Gezinsherenigingen worden actief bemoeilijkt…’

Hoe kan het dat de politiek Afghanistan als ‘veilig’ bestempelt?

Sahar: ‘Ook daar is nul transparantie over. Het is onduidelijk op basis waarvan het ene land het andere land onveilig verklaart. Dat mag ieder land voor zich bepalen. In ons geval gaat het ministerie van Buitenlandse Zaken erover. En op dit moment staat Nederland bovenaan als het gaat om het meest verharde asielbeleid.’

Wat hebben de Afghanen nu nodig?

Massih: ‘Dat hebben wij ons allemaal altijd al afgevraagd: Wat kunnen we doen? Ik heb altijd gedacht: Ooit zijn we misschien wel kapitaalkrachtig genoeg om daar, in Afghanistan, iets te doen. Maar het enige dat we nu kunnen doen is: demonstreren. Op komen dagen in Amsterdam. En alles in het werk stellen voor de mensen die hierheen komen.’ 

Sorab: ‘Steun. Ze moeten voelen dat ze internationaal heel veel steun hebben, dat er heel veel mensen zijn die aan hen denken. Dat heeft me in het verleden veel pijn gedaan. Wanneer het bij demonstraties gaat over vluchtelingen dan delven Afghanen altijd het onderspit. Ik wil dat Afghanen weten: wij zijn solidair. Niet alleen nu, maar dat we het blijven doen. We moeten hún stem horen en hen steunen in wat zij willen met de toekomst van het land. Wij kunnen dat vanuit Europa niet beslissen voor hen.’

Wil je Afghanen – daar en hier – een hart onder de riem te steken? Toon je solidair, teken de petitie ‘Elke Afghaan heeft recht op een veilig bestaan’ en kom naar de demonstratie op zaterdag 28 augustus om 15.00 uur op de Dam in Amsterdam. Deel ook dit artikel met de hashtag #AfghanistanOnveilig en tag de minister van Buitenlandse Zaken Sigrid Kaag met de simpele maar heldere oproep: Minister Kaag, neem uw verantwoordelijkheid en verklaar Afghanistan onveilig.

Sigrid Kaag op Twitter hier en hier

Sigrid Kaag op Facebook

Sigrid Kaag op Instagram