De straat op voor een dak boven je hoofd

Elke maand kromliggen om de torenhoge huur van dat piepkleine appartement - waar je met veel geluk een paar maanden mag blijven - te kunnen betalen. Want je komt niet in aanmerking voor een van de schaarse sociale huurwoningen, maar een hypotheek krijg je ook niet. Tenminste, als je al een van de gelukkigen bent die een huurhuis heeft weten te vinden. Vele anderen wonen noodgedwongen bij hun ouders. Of erger: op straat. Dat is de realiteit in het Nederland van nu, en daaruit werd het Woonprotest geboren.

“Wij spreken ons uit tégen de uitverkoop van ons woonrecht, tégen de hebzuchtige rijken die slapend rijker worden, tégen het leed van honderdduizenden Nederlanders en tégen het verdrijven van oorspronkelijke bewoners uit hun eigen wijken middels racistisch en klassistisch woonbeleid. We roepen op tot solidariteit met alle huurders en kopers die collectief slachtoffer zijn van deze crisis. Wij laten ons niet meer uitwonen.” Met deze woorden kondigen de organisatoren van het Woonprotest, dat zondag 12 september zal plaatsvinden in Amsterdam, hun eisen aan. En die zijn niet mals:

• Garandeer voldoende en betaalbare huisvesting

• Herpak de grip op de escalerende huur- en huizenprijzen

• Stop racistisch en klassistisch woon- en sloopbeleid

• Pak parasitaire beleggers aan 

De feiten
Is het echt zo dramatisch gesteld dan, met die wooncrisis in Nederland? Stadsgeograaf en postdoctoraal onderzoeker Cody Hochstenbach zet de feiten even voor je op een rij in zijn column op RTL Nieuws:

“Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek is het aantal dakloze volwassenen de afgelopen tien jaar meer dan verdubbeld. Brancheorganisatie Valente telde in 2019 al 100.000 dak- of thuisloze 'cliënten', onder wie 8.500 kinderen.”

“Een kwart van alle huurders heeft moeite de huur te betalen… Tot de helft van alle nieuwe huurcontracten in de particuliere sector is tijdelijk... Een groeiend aantal huurders stelt belangrijke levensstappen uit omdat zij geen stabiele woonplek hebben.”

“Ruim 835.000 twintigers woonden begin 2020 – nog voor de coronapandemie – bij hun ouders, 30 procent meer dan in 2010… Woningzoekenden die nét te duur, te krap of anderszins ongeschikt wonen kunnen niet verhuizen omdat zij worden overboden door kapitaalkrachtige beleggers.”

De voorgeschiedenis
Hoe is het zo ver gekomen? Volgens Woonprotest-organisator Sander van der Kraan heeft de politiek het probleem zelf veroorzaakt. Hij zegt in de Volkskrant: “Door fiscale voordelen voor huiseigenaren, door de oproep aan buitenlandse beleggers om te investeren in Nederlandse huurwoningen, door de afbraak van de sociale sector. Nederland is het enige land ter wereld met een extra belasting voor sociale huurwoningen, de verhuurderheffing. Dat is toch ongelooflijk?”

Volgens mede-organisator Melissa Koutouzis heeft Nederland zich in de luren laten leggen door het frame dat je ‘een loser’ zou zijn als je in een sociale huurwoning woont. In de Groene legt ze uit: “Dat is de grote overwinning geweest van het neoliberale gedachtegoed. Over woningnood is in Nederland lang niet gepraat omdat het met schaamte en schuld te maken heeft. Kun je je huis niet betalen? Dan heb je het zelf niet goed geregeld. Terwijl: woningnood moet een collectief probleem zijn.”

Lilith-founder Hasna El Maroudi is het daarmee eens. In haar NRC-column over woonschaamte schrijft ze: “De oplossing ligt niet bij mij en ik ben ook niet de oorzaak van het probleem; dat zijn de politieke keuzes. De keuze bijvoorbeeld om betaalbare woningen te slopen en daarvoor in de plaats minder en duurdere woningen te bouwen. Om middels de Rotterdamwet mensen te weren uit betaalbare wijken. Om prioriteit te geven aan de opwaardering van het Rotterdamse imago. De bestuurders kozen hiermee voor Make it happen, maar dan alleen voor de happy few.”

Gentrificatie
Zij heeft het over Rotterdam, maar de dynamiek is overal hetzelfde. Massih Hutak legt het uit in zijn boek ‘Jij hebt ons niet ontdekt, wij waren hier altijd al’ over de gentrificatie van zijn geliefde Amsterdam-Noord: “Trek creatievelingen aan naar de kwetsbare wijken: kunstenaars, ontwerpers, wetenschappers en techwerkers. Zij trekken in omdat de huren laag zijn, en hun komst geeft de buurten aanzien. Experimentele horecaconcepten volgen en waarderen de gebieden sociaal, economisch en cultureel op, projectontwikkelaars kopen grote stukken grond op of al bestaande sociale huurwoningen van corporaties, nieuwe of gerenoveerde huizen worden opgeleverd voor de rijke middenklasse of de allerrijkste bovenklasse, de dynamiek en diversiteit van de volkswijken verdwijnt uit de buurten, net als de ziel uit de stad verdwijnt. Zo wordt de creatieve klasse onbedoeld de aanjager van gentrificatie en de groeiende ongelijkheid.”

“In korte tijd wordt dus een agressieve verandering opgedrongen aan buurten die eerst decennialang zijn verwaarloosd (want er woonde simpelweg geen economisch interessante demografie) en waar nu flink in wordt geïnvesteerd (door de komst van kapitaal en macht). In dit soort buurten valt veel te halen. Maar er valt ook veel te geven. Gebeurt dat ook? Het antwoord daarop is nee, of in ieder geval veel te weinig, en dat is waar het misgaat. Er zijn namelijk heel veel winkels, ondernemers en nieuwe bewoners die in de wijken neerstrijken en ongevoelig zijn voor het klimaat van hun nieuwe omgeving, voor haar bewoners en het leefklimaat. Gentrificatie is namelijk ook een verhaal van migratie en integratie.”

Beleid
De leiders en partijen die verantwoordelijk zijn voor het beleid dat de huidige crisis heeft vormgegeven, zitten er nog steeds. Verantwoordelijkheid daarvoor wordt van de hand gewezen, bijvoorbeeld door te wijzen naar statushouders die een te grote claim zouden leggen op de woonvoorraad. Een ‘kwaadaardig en leugenachtig frame’, aldus Cody Hochstenbach, in een uitputtende debunkdraad op Twitter. Ook het VVD-mantra dat ‘bouwen bouwen bouwen’ de oplossing zou zijn klopt van geen kanten, legt FTM uit:

“Er is geen gebrek aan stenen, er is een teveel aan geld. Bewijs: er staan inmiddels in Nederland 411.000 woningen leeg – onder meer tweede huisjes van mensen die zelf vrijwel gratis en met veel overwaarde wonen. Da’s een stuk meer dan het huidig woningtekort van 279.000 woningen.”

Bovendien bouwen we volop, maar niet voor de groep die nu in de knel zit. “Er worden vooral dure huizen gebouwd, terwijl er juist een schreeuwende behoefte is aan ‘betaalbare’ woningen voor starters.” Schrijft de Gelderlander. Abel van Gijlswijk van punkband Hang Youth vat het probleem kernachtig samen:

“eerst wordt je buurt gesloopt
daarna gaat de huur omhoog
dat is gewoon beleid
stel er heerst een woningnood
behalve als je rijk bent
dat is gewoon beleid”

Of om met Jan Schaefer te spreken: in geouwehoer kun je nog steeds niet niet wonen.

Op 12 september om 14:00 uur is het eerste woonprotest in het Westerpark in Amsterdam. Op 17 oktober volgt een tweede protest in Rotterdam.