Column: Collectieve besluitvorming als tegengeluid
Deze column moet over besluitvorming gaan en het is ironisch genoeg de eerste keer dat ik niet kan beslissen waarover te schrijven: besluiten nemen op werk, in relaties of het leven an sich? Als alleenstaande millenial vrouw in een samenleving die op samenwonende of gehuwde stellen is ingericht moet je al talloze beslissingen alleen nemen, waardoor zelfs nadenken over het avondeten soms even te veel wordt.
Ik zeg wel eens dat ik een levensmanager voor het huishouden en administratieve taken nodig heb. Waarop een vriend gekscherend zei: ‘Bedoel je een huisvrouw uit 1920?’ ‘Als iemand dat vrijwillig zou willen, zeker!’ grapte ik (soort van) terug. Dit is natuurlijk enigszins een luxeprobleem, maar de verdere individualisering van de samenleving is wel iets om ons zorgen over te maken.
Ik ben het gewend mijn eigen boontjes te doppen. Het feit dat ik op mijn vierde naar Nederland kwam met een oudere zus die zelf amper volwassen was − en als alleenstaande minderjarige vluchteling werd gecategoriseerd door de overheid – heeft daar ongetwijfeld aan bijgedragen. Als maker en medeoprichter van diverse media, sociale en culturele (grassroots)organisaties en iemand die zich op uitgesproken wijze in het publieke domein begeeft, verwacht men vaak ook dat de leiding nemen als #girlboss vanzelfsprekend is. Dat is iets wat je al snel kunt internaliseren.
Maar overal alleen beslissingen over willen en moeten maken, is een manier om de illusie van controle te behouden. Terwijl het leven zich toch echt niet zo makkelijk laat dicteren. ‘The rhythm of life is a jazz rhythm, honey,’ schreef Amerikaanse dichter Langston Hughes in zijn gedicht Lenox Avenue: Midnight. ‘The Gods are laughing at us.’
Het kan soms rust geven het leven jou te laten leiden, in plaats van haar krampachtig voor te willen zijn. Dan maak je niet enkel beslissingen gebaseerd op onvoorspelbare doemscenario’s, of spendeer je niet slapeloze nachten in bed met het trachten problemen op te lossen die nog niet bestaan. Maar loop je ze tegemoet wanneer ze de kop opdoen, bij voorkeur niet alleen.
Van degenen die het voortouw nemen wordt vaak verwacht dat ze dat wél alleen doen. Het is voor sommige mensen comfortabeler een ander de regie over hun leven te geven dan die zelf te behouden. Anders zou je moeten toegeven dat je elke (mis)stap aan jezelf te danken of te wijten hebt. Het is niet voor niets dat georganiseerde godsdienst − waarbij je de controle op je eigen leven volledig kunt overdragen aan enkelen die pretenderen dé waarheid in pacht te hebben − het opium van het volk is.
Onlangs las ik het boek Emergent Strategy van de Amerikaanse schrijver, organisator en performer adrienne maree brown, voor een interview met haar. Daarin onderzoekt ze oude en nieuwe manieren om de wereld te verbeteren. Een daarvan gaat over collectieve besluitvorming. Ze gebruikt een voorbeeld uit de natuur waarbij spreeuwen in zwermen met elkaar meebewegen: ‘No one bears the burden alone of figuring out the next move and muscling towards it. There is an efficiency at play.’
Ik moet ook denken aan Liberia, het land van mijn voorvaderen waar disputen en belangrijke onderwerpen in de palaverhut besproken werden. Alle dorpsgenoten – van schapenherder tot koning – verzamelden zich onder het ronde raffia dak om zich over de thema’s van de dag te buigen. Dat was in de arena van het oude Griekenland niet anders. Die Griekse principes legden de fundering voor de huidige democratieën. Alleen falen die momenteel omdat de levensfilosofie plaats heeft gemaakt voor winstbejag en het vergaren van macht. Zoals we in ons huidige politieke bestel zien is er weinig ruimte voor bedachtzame uitwisseling, wanneer je zieltjes moet winnen in plaats van het volk (be)dienen.
Ik beken dat ik niet voor elk pietlullig beklag of een ellenlange vergadering die ook een e-mail had kunnen zijn, een bijeenkomst zou bijwonen. Wat ik betoog is dat we gezamenlijk beslissingen nemen over welke koers te varen. Het moet dan niet gaan over welke wetten we willen, maar wat überhaupt wenselijke wetten zijn en hoe die eruitzien. Volgens het kapitalisme is dat een luxe die we ons niet kunnen veroorloven. Maar dat is een klinkklare leugen die vooral degenen aan de onderkant van de samenleving − die bijvoorbeeld in armoede leven en/of van kleur of beperkt zijn − gevangen houdt. Als wij zelf bepalen waar wij onze aandacht aan besteden en ervoor kiezen dat samen te doen, hoeven we minder in de stress te schieten over de toekomst. Of zoals brown schrijft: ‘The clearer you are as a group about where you are going, the more you can relax into how to get there.’
Lilith co-founder Clarice Gargard schrijft tweemaandelijks een column voor Tijdschrift Conflicthantering. Deze column met als thema ‘besluitvorming’ is eerder verschenen in editie 2023/3.