Wat je moet weten over oorlogsrecht om Israël en Palestina te begrijpen
Het geweld in en rond de Gazastrook is de afgelopen twee weken flink opgelaaid. Direct na de aanval van Hamas op Israël schaarden de Verenigde Staten en Nederland zich achter het land en diens ‘recht op zelfverdediging’. Maar hoe zit dat eigenlijk? Wat mag volgens het oorlogsrecht wel, en wat niet? En welke rol speelt de internationale gemeenschap? Politicoloog, publicist en Midden-Oosten expert Mounir Samuel legt het uit.
Het Palestijns-Israëlisch conflict wordt ook wel de ‘moeder der conflicten’ genoemd. Op basis van de berichtgeving en politieke debatten zou je kunnen geloven dat de geweldsuitbarsting van twee weken geleden ‘zonder enige aanleiding’ komt, om demissionair premier Rutte te citeren, die op dit moment een bezoek aan Israël brengt, maar niets is minder waar. Menigeen doet het conflict als ‘complex’ af, maar sommige zaken zijn een stuk minder complex dan ze worden gemaakt.
Als dit conflict iets is, dan is het wel politiek. De Amerikaanse regering heeft de taal en toon van de regering Netanyahu overgenomen. “Amerika staat volledig achter Israël”, verklaarde president Biden voor zijn bezoek aan het gebied. Biden staat bekend als de meest pro-Israëlische president van de Verenigde Staten sinds Bill Clinton. Zo zette hij zich in het verleden, als senator, al in voor financiële en militaire steun aan Israël. De afgelopen twee jaar heeft Biden geprobeerd Egypte onder druk te zetten om alle Gazanen in de Sinaï op te nemen, zodat Gaza ingelijfd kan worden door Israël. De geschiedenis leert dat wie het eigen grondgebied eenmaal ontvlucht, nooit meer terug kan keren. Dit overkwam eerder 5,9 miljoen ontheemde Palestijnen die nu in Libanon, Syrië, Jordanië en in vluchtelingenkampen in de Palestijnse gebieden leven. “Er is een gevaar dat zo groot is, omdat het een einde betekent aan deze [Palestijnse] zaak. Het is belangrijk dat de mensen [van Gaza] overeind blijven en op hun land blijven”, waarschuwde de Egyptische president Abdel Fatah el-Sisi onlangs. Egyptische media berichten al twee jaar over de diplomatieke druk van de Verenigde Staten op Egypte om Gazanen op te nemen.
Demissionair premier Rutte gaf Israël daags na het oplaaien van het geweld een ‘carte blanche’. Hij zei: “Wij erkennen volledig het recht van Israël zichzelf te verdedigen.” Ook zegt Rutte erop te vertrouwen dat Israël zijn dreigementen geen kracht bij zal zetten. Maar hoe noem je hetgeen Israël nu al doet? En hoe ziet dat recht op zelfverdediging er precies uit? Volgens de Spaanse minister van Sociale Rechten, Ione Belarra, maakt Israël zich “schuldig aan genocide” en zouden alle politieke en economische relaties met Israël moeten worden opgezet.
Het internationaal recht
Woorden doen ertoe. Om van een oorlog te kunnen spreken binnen het internationaal recht zijn er twee staten nodig. Gaza is geen staat maar een door Israël gecontroleerd gebied dat – naast vele bombardementen en invallen – sinds 2007 ook onder zware blokkades lijdt. Hier strijdt kortom één staat tegen een militante terreurorganisatie en een opgedreven bevolking, in wat nog rest van het Palestijnse grondgebied.
Hoe ‘complex’ het conflict ook zou zijn, wanneer je het vanuit het internationaal recht, internationale verdragen en het oorlogsrecht benadert, dan is stellingname vrij eenvoudig. De vraag is simpelweg: is geweld in deze vorm gerechtvaardigd? Laten we deze bij de hand nemen.
Het "recht op zelfverdediging" geldt alleen tussen staten en niet tussen een staat en een terreurorganisatie. Daar is een aantal uitzonderingen op te maken, zegt hoogleraar internationaal recht aan de UvA André Nollkaemper in NRC Handelsblad. Bijvoorbeeld bij “een aanval van niet-statelijke actoren vanuit andere staten, zoals de Taliban op 9/11 en IS in 2014”. Maar dat gaat hier niet op omdat Hamas een organisatie is op door Israël bezet gebied. “Het door een bezettende macht inzetten van geweld tegen een bezet volk valt nadrukkelijk niet onder het recht op zelfverdediging.”
Binnen het oorlogsrecht mogen chemische wapens niet worden gebruikt, zeker niet in dichtbevolkte gebieden. Het door Israël ingezette witte fosfor, zoals gerapporteerd door Human Rights Watch en Amnesty International, is ten zeerste verboden. Witte fosfor vreet de huid op, zorgt voor orgaanfalen en leidt tot vreselijke verminkingen.
Scholen, religieuze gebouwen, ziekenhuizen en woongebieden moeten worden ontzien en beschermd. Deze zijn echter actief doelwit.
De totale blokkade of ontzegging van eerste levensbehoeften mogen niet als wapen of strafmaatregel worden ingezet.
Humanitaire hulp wordt geblokkeerd
Burgers moet een veilige vluchtroute worden aangeboden, middels een zogeheten humanitaire corridor. Het Israëlische leger maakt echter iedere doortocht onmogelijk. Burgers moeten tijdig worden gewaarschuwd en voldoende tijd hebben om te vluchten en een duidelijke vluchtplaats aangeboden krijgen. De door Israël als ‘veilig’ aangewezen vluchtroutes zijn door Israël gebombardeerd. In het geval van zeer heftige gevechten, moet de burgerbevolking eerst in veiligheid worden gebracht in eigen land of gebied. Deze ‘veilige havens’ mogen vervolgens niet worden gebombardeerd of aangevallen. Iedere kans op mogelijke burgerdoden moet tot een uiterst minimum worden beperkt en pogingen daartoe moeten actief kunnen worden aangetoond.
Bij grote humanitaire crises moet een staakt-het-vuren worden ingelast om directe (nood-)hulp en evacuatie mogelijk te maken. Israël ligt daarin telkens dwars en blijft de grenspost met Rafa’a bombarderen.
Non-discriminatoire bombardementen op civiel gebied zijn in strijd met oorlogsrecht. Het doden van Hamas-strijders op eigen grondgebied of het onderscheppen van raketten niet.
Burgers mag nooit worden gevraagd om naar een derde land te vluchten, zoals Israël en de VS nu wel met de Gazanen richting Egypte proberen te doen. Dit heet "gedwongen ontheemding" en is een oorlogsmisdaad.
Er mag geen desinformatie, vals foto- en videomateriaal en andere oorlogspropaganda worden gebruikt, volgens het VN-verdrag BuPo. Saillant detail: Nederland is wel partij bij het verdrag, maar wilde niet met dit verbod instemmen, omdat het moeilijkheden verwachtte bij “het formuleren van een dergelijk verbod”.
© Lamiae El Hajjaji
Er moet met precisiewapens en aanvallen worden gewerkt en niet massale bombardementen. “Willekeurige aanvallen zijn in strijd met het oorlogsrecht en kunnen oorlogsmisdrijven zijn”, schrijft Amnesty. Wapens die geen onderscheid kunnen maken tussen burgers en strijders, zijn dus verboden.
En tot slot: de annexatie van land of grondgebied is ten strengste verboden onder het internationaal recht.
Diplomatiek faillissement
Nu Gaza is afgesneden van stroom, brandstof en eerste levensbehoeften, en nu Israël zich opmaakt voor een invasie per land, zee en lucht, zouden we zomaar één van de ergste bloedbaden in de moderne geschiedenis kunnen gaan aanschouwen. Een invasie op zo'n dichtbevolkt stedelijk gebied, waarbij niemand weg kan, kent immers maar één mogelijke uitkomst: tienduizenden doden.
President Biden zegt ‘the rule of law' en ‘the law of war’ hoog te zullen houden, maar noch de VS noch Israël erkent het Internationaal Strafhof. Ze hebben het statuut wel getekend, maar niet geratificeerd. In 2019 aangekondigd onderzoek door het Internationaal Strafhof naar eerdere mogelijke schendingen door Israël in Gaza en andere Palestijnse gebieden, werden door premier Netanyahu weggezet als “ongegrond en schandelijk” omdat Palestina volgens hem “geen onafhankelijke staat” is. Volgens die redenering zou Israël straffeloos vrijwel ieder denkbaar oorlogsrecht kunnen schenden.
Een ‘carte blanche’ zou dan ook ons morele en diplomatieke failliet betekenen. In een wereld zonder internationale rechtsorde is uiteindelijk iedereen vogelvrij. Zoals Martin Luther King al zei: “Injustice anywhere is a threat to justice everywhere.”
The Right’s Forum is een petitie gestart om de regering en het parlement op te roepen nu concrete stappen te zetten naar een politieke oplossing. De oorzaken van het conflict en naleving van de internationale rechtsorde staat hierbij voorop. De petitie tekenen kan hier.
Dat onafhankelijke journalistiek belangrijk is, staat buiten kijf. Om ons werk te kunnen blijven doen, en de verhalen te kunnen blijven maken die voor vrouwen en gemarginaliseerde groepen onontbeerlijk zijn, hebben we hulp nodig. Steun ons daarom. Elk bedrag wordt zeer gewaardeerd. Een eenmalige donatie doe je hier. Wil je Lilith structureel steunen? Word dan een Friend.