Hoe het eerste zwarte virtuele model het institutionele racisme in de modewereld versterkt

Shudu is mid-twintig, komt uit Zuid-Afrika en is een high end fashion model. Ze is een van de mooiste verschijningen op Instagram; ook volgens Fenty Beauty en Tyra Banks. Zij deelden een Instagramfoto van Shudu waardoor ze viral ging. Terecht, want Shudu is inderdaad prachtig om te zien. Benen die reiken tot aan de hemel, ogen die dwars door je ziel kijken en een huid even onberispelijk als tabula rasa. Er is alleen één probleem: Shudu is nep.

Het verontrustende hieraan is dat Shudu de uitbuiting van de nabije toekomst is: een zwarte vrouw die model staat op covers, holografisch opdraaft bij evenementen en het boegbeeld is van zwarte schoonheid. Minor detail: Shudu bestaat niet. Ze is een virtual model of influencer. Ook wel bekend als CGI: Computer Generated Imagery. Dat betekent dat Shudu alleen online bestaat. Wie ze is, wat ze doet, waar ze voor staat, hoe ze zich gedraagt en kleedt, wordt bepaald door degene die haar heeft gemaakt: Cameron-James Wilson, een witte voormalige modefotograaf uit Londen. Naast het verontrustende aspect, is het ook bijzonder racistisch. 

Wilson wilde namelijk een krachtig en sterk beeld creëren van een type schoonheid dat hij niet vaak terugzag in de media, om zo meer diversiteit in de mode-industrie realiseren. Iets wat een nobel streven zou zijn als hij net zoveel moeite stak om zwarte vrouwen van vlees en bloed op vergelijkbare prominente plekken te krijgen, maar helaas. Sterker nog, de zwarte vrouwen die verbonden zijn aan Shudu kijken toe hoe een digitaal model omarmt wordt door witte media, merken en modehuizen. En hoe een witte man een fortuin verdient aan hun schoonheid.

De vrouwen die verbonden zijn aan dit project zijn de fundering van deze witte creatie. Dat moet wel een verhaal zijn wat je kent. Het verhaal van Shudu wordt verteld door de Ghanees-Britse Ama Badu, storyteller en artiest. Zij geeft haar leven vorm. Regelmatig wordt Shudu gevraagd voor fotoshoots in Vogue, Harper's Bazaar of Phoenix, maar daar kan ze onmogelijk naartoe. Dus wordt model Misty Bailey, de Sudanese Alek Deng Malek of Alexandrah Gondorah als stand-in geboekt. Het kost namelijk minder werk (en geld?) om fotoshoots te digitaliseren en Shudu over de poses van de modellen te plakken. En als Shudu ergens als holografische verschijning moet opdraven, zoals bij de BAFTA Awards, dan wordt Janice Drummend ingehuurd om Shudu te voorzien van een spectaculair loopje. 

Deze muzes, zoals Wilson ze noemt, zijn erg te spreken over hun input voor Shudu. Zeggen Wilson dankbaar te zijn voor de kansen en vinden het beeld van Shudu vooruitstrevend. Op het gebied van technologische vooruitgang, is Shudu inderdaad vooruitstrevend. Alleen de fantasie dat er dankzij Shudu meer diversiteit is in de wereld, is problematisch. Op Shudu’s plek kan net zo makkelijk een zwarte vrouw van vlees en bloed staan. En toch is het weer een ruimte die wordt ingenomen door een witte man van een jaar of dertig, onder het mom van diversiteit.

Wel is het eerlijk om te zeggen dat deze vrouwen niet worden verstopt. Ze krijgen een foto op Shudu’s Instagram, een mention in een caption en ze staan op de website in de categorie ‘muses’. Toch voelt het aan als het white savior complex. Alsof zwarte mensen door Wilson en zijn creatie eindelijk een plek krijgen in de modewereld. Zo onzelfzuchtig. En dan hebben we het nog niet eens gehad over het raciale fetisjisme, godcomplex, de zwarte uitbuiting en kolonisatie 2.0.

Wilson zag te weinig vrouwen in de media die hij mooi vond. Het ging er niet om dat er überhaupt weinig zwarte vrouwen gerepresenteerd werden in de media, maar dat wat hij mooi vond niet voldoende zichtbaar was. Shudu is niet gemaakt om grote merken te confronteren met hun slechte intersectionele beleid, maar om zichzelf op esthetisch niveau te bevredigen. Dat is geen bondgenootschap, dat is raciale fetisjisme. Bovendien maakt Winston winst met het uiterlijk van deze “zwarte vrouw”, net zoals Hendrick Cezar deed met Saartjie Baartman. Behalve dat Shudu niet bestaat en Saartjie een vrouw van vlees en bloed was, het tentoonstellen van het zwarte lijf en de rijkdom die witte mensen daarmee vergaren is de definitie van uitbuiting.

Shudu is het verzinsel van iemand met een godcomplex. In plaats van dat Wilson investeert in een campagne om meer zwarte vrouwen op de catwalk, in bladen, bushokjes en op billboards te krijgen, ontwerpt hij een zwarte vrouw. Niet omdat er een schrijnend tekort is aan zwarte vrouwen, maar omdat hij er gewoon liever zelf een maakt. Precies naar zijn smaak.

Dan moet natuurlijk juist deze creatie impact hebben op de mode-industrie. Iets wat zwarte vrouwen van vlees en bloed tot nu toe niet is gelukt. Dat komt trouwens niet door een tekort aan mooie zwarte vrouwen, maar door institutioneel racisme. En door mensen zoals Wilson die al bestaande zwarte schoonheid negeert en een eigen versie maakt. ‘Kijk naar de slimme witte man: in slechts drie klikken zorgt hij ervoor dat modeland de zwarte vrouw omarmt’. Met als bijwerking dat merken en modehuizen die met Shudu samenwerkten nu wijzen naar Shudu als hun diversiteitsmascotte. Alsof Wilsons creatie beter is dan het originele ontwerp.

Merken en modehuizen die nu van de daken schreeuwen dat ze met Shudu werken: nu zetten ze een zwarte vrouw op de catwalk, cover of billboard. Nu kan het allemaal wel. Kijk eens hoe vooruitstrevend. Ze hebben nu wel budget om een zwarte vrouw te boeken.

Sinds slavernij worden zwarte mensen uitgebuit. De slavernij is afgeschaft, maar uitbuiting is nooit gestopt. Het is niet meer zo opvallend als toen, maar culturele toe-eigening is een goed voorbeeld van hedendaagse uitbuiting.

Als kers op de onderdrukte taart is de virtual influencer kolonisatie 2.0. Koloniseren is iets toe-eigenen wat niet van jou is: wateren, specerijen, landen, mensen en tegenwoordig blijkbaar ook digitale zwarte avatars. Het is de ultieme vorm van bezetten; de voorvaderen zullen trots zijn. Shudu is een zwart karakter zonder inhoud, zonder stem, zonder mening, zonder overtuigingen. Shudu is een leeg omhulsel en kan precies gekneed worden zoals de witte creator en zijn opdrachtgevers haar willen hebben. Tot uw dienst.

Shudu is institutioneel racisme. Dat weegt veel zwaarder dan de vooruitstrevende technologie, de invloed op influencer marketing en de twijfelachtige manier waarop virtuele modellen en influencers de digitale wereld overnemen. 

De systematische onderdrukking van zwarte mensen wordt verplaatst naar digitale personages en wordt gezien als the next best thing. Dat lijkt me behoorlijk problematisch.