Het aanhoudende racisme en anti-Haïtianisme op de Dominicaanse Republiek

Van Colombia, Brazilië en Cuba tot aan de Dominicaanse Republiek: de Afro-Latinx gemeenschap* (Zwarte Latijns-Amerikaan) strijdt vóór representatie en tegen racisme en discriminatie in Latijns-Amerika. Ook op de Dominicaanse Republiek spreken steeds meer mensen zich uit tegen systematisch en institutioneel racisme. Vijf jaar geleden werden 200.000 (Dominicaanse) Haïtianen gedeporteerd door een omstreden wet, een groot probleem dat tot op heden speelt.
Het Dominicaanse hooggerechtshof besloot in 2013 dat alleen migranten die na 1929 geboren zijn en minstens één Dominicaanse ouder hebben, recht hebben op staatsburgerschap. Na felle kritiek van de Verenigde Naties gaf de regering in 2014 migranten die niet voldeden aan die eis een jaar de tijd om een verblijfsvergunning aan te vragen. Dit was alleen mogelijk als ze vóór de aardbeving in 2010 al in het land woonden. De meeste migranten is het niet gelukt om deze papieren te bemachtigen, deels omdat ze niet voldeden aan bovenstaande voorwaardes, maar deels ook door sluwe bureaucratie. 

Volgens Saudi Garcia van In Cultured Company is er weinig veranderd sinds 2015. “Er is nog steeds veel geweld tegen (Dominicaanse) Haïtianen. Mensen zijn staatloos en leven in angst, dit is nog steeds een probleem”, vertelt Garcia aan de telefoon vanuit de Dominicaanse Republiek. In Cultured Company zet zich in voor het dekoloniseren van het eiland. Ze organiseren evenementen in de Verenigde Staten om samen met Dominicaanse en Haïtiaanse Amerikanen de huidige problematiek te bespreken. Ook onderzoeken ze hoe ze deze bijeenkomsten op het eiland zelf kunnen faciliteren. “We willen een zo veilig mogelijke omgeving creëren om dat tot stand te brengen”, vertelt Garcia. Dit is niet altijd even makkelijk; zo werd een van de evenementen verstoord door een groep Amerikaanse-Dominicanen. Ook worden organisatieleden bedreigd, o.a. met de dood, en uitgescholden op sociale media.

Hoewel Garcia dit beangstigend vindt, houdt het haar niet tegen. “Dit gesprek mag niet uitgesteld worden met vijf of tien jaar. Dit gesprek moet nu plaatsvinden.” In Cultured Company wil alle taboeonderwerpen over cultuur en sociaal-maatschappelijke thema’s bespreekbaar maken. De organisatie verwacht wel dat de negatieve reacties op het eiland nog heftiger zullen zijn. “Het nationalisme en het anti-Haïtianisme is sterk aanwezig op de Dominicaanse Republiek, dat zal het niet makkelijk maken.” Ze wijst er nadrukkelijk op dat dit de schuld is van de regering. “Elke presidentsverkiezing leidt de regering mensen af van de echte problemen in het land door vingers te wijzen naar de Haïtianen”, aldus Garcia. Bijna alle presidenten van de Dominicaanse Republiek hebben een anti-migratiebeleid geleid en wijzen steevast naar Haïti als bron van alle kwaad. De omstreden wet die in 2015 van kracht ging, is daar een goed voorbeeld van.

De Dominicaanse identiteit
“Een probleem op de Dominicaanse Republiek is dat Zwart zijn altijd wordt gekoppeld aan Haïtiaans zijn. Racisme is als het ware geïnstitutionaliseerd verschoven naar Haïtiaans zijn”, aldus Michiel Baud, hoogleraar Latijns-Amerikastudies. Als voorbeeld noemt hij de Parsley Massacre van 1937, de massamoord op tienduizenden (Dominicaanse)Haïtianen. Dictator Trujillo, die zelf ook Haïtiaanse voorouders had, probeerde op deze manier het land minder ‘Zwart’ te maken. “Niemand is hiervoor berecht en er is nooit een waarheidscommissie geweest. Op nationaal niveau is er een hele sterke anti-Hatïaanse ideologie”, vertelt Baud.  “Er heerst het idee dat de echte Dominicaan een mestizo is, een indio (gemengde afkomst –Europees/Taíno. red). Dat de echte Dominicaan licht is. Dit zie je bijvoorbeeld ook gebeuren in Brazilië”, aldus Baud. “Dat idee werkt als een uitsluitingsmechanisme, en raciale stereotypen zoals pelo malo (slecht haar/kroeshaar, red.) en pelo bueno (goed haar/Europees haar, red.) worden ondersteund door de nationale ideologie.”Hoe steiler het haar, hoe minder Afrikaanse features en hoe witter iemand is; hoe beter.’’Het is een typisch voorbeeld van het colorisme in het land. Op het internet vind je bijvoorbeeld video’s van Zwarte Dominicanen die beweren dat ze niet Zwart zijn, maar Dominicaans. Terwijl de grote meerderheid, zo’n 73 procent van gemengde afkomst is en 11 procent volgens de laatste cijfers volledig afstamt van de Afrikaanse diaspora. Slechts 16% is wit en officiële cijfers over het aantal personen dat afstamt van de Taíno’s, de oorspronkelijke bewoner van het eiland zijn er niet. Volgens schattingen zou het gaan om minder dan 5 procent. 

Staatloos en zonder rechten
De afgelopen maanden vluchten steeds meer Dominicaanse Haïtianen naar Haïti, omdat ze door corona zonder werk en hulp zitten. Volgens de Haïtiaanse Zile Foundation ontstaat er een migratiestroom doordat Haïtiaanse migranten geen directe alternatieven hebben. Haïtiaanse migranten worden namelijk niet opgenomen in de al karige sociale programma’s van de Dominicaanse regering en hebben daardoor geen recht op bijstand in welke vorm dan ook. Daarnaast worden, door het aanhoudende racisme, nog steeds Dominicaanse Haïtianen gedeporteerd en staatloos achtergelaten, en in Haïti hebben ze ook geen recht op burgerschap.

De Dominicaanse regering ontving vorig jaar 23 aanbevelingen van het Instituut voor Staatloosheid en Inclusie (ISI). Het instituut gaf in totaal 52 aanbevelingen aan landen waar nationaliteit, staatloosheid en geboorteregistratie problematisch zijn. De Dominicaanse regering ontving de meeste aanbevelingen. In deze aanbevelingen worden landen verzocht om internationale verdragen, met betrekking tot de rechten van arbeidsmigranten en hun gezinsleden, officieel te bekrachtigen. Maar ook verdragen over algemene kinderrechten, onmenselijke behandeling en bestraffing. Dit is de derde keer dat de Dominicaanse regering deze aanbevelingen ontvangt. Hoewel de regering deze wel aanvaardt, wordt er niets mee gedaan en blijven mensenrechten geschonden worden. 

Een groeiende groep verzetsstrijders
Het aantal Dominicanen wereldwijd dat zich uitspreekt tegen racisme en anti-Haïtianisme lijkt te groeien. Van beroemdheden tot aan activisten. Onlangs heeft bijvoorbeeld een groep zich verzameld om te protesteren tegen racisme uit solidariteit met de protesten in de VS én tegen het racisme op de Dominicaanse Republiek. Het protest werd echter tegengehouden en drie organisatoren werden gearresteerd. In Washington Heights, New York, ook wel bekend als klein Dominicaanse Republiek, werd er meer succes geboekt. Daar protesteerden honderden Dominicanen en Haïtianen met de vlaggen aan elkaar gebonden tegen racisme en discriminatie. Een kleine stap misschien, maar wel een ongekend beeld en een stap in de goede richting.   

 * Het woord Afro staat voor afstammeling van de Afrikaanse diaspora, en Latinx (uitgesproken als la-tin-x-) is de genderneutrale en non-binaire versie van de woorden latina en latino. De Zwarte latinx maakt één vierde deel uit van de Latijns-Amerikaanse gemeenschap. Volgens de laatst verschenen cijfers blijkt dat het gaat om 133 miljoen mensen in Zuid-Amerika. Afro-Latinx is een groeiende term binnen het zuidelijk continent van Amerika. Maar niet alle Zwarte mensen identificeren zich met de term, omdat het woord Latin een koloniaal verleden heeft en mensen het misbruiken om zich niet als Zwart te identificeren. 

CC: All Due Media

Meer weten? Lees hier hoe drie Nederlandse-Dominicanen kijken naar het racisme in de Dominicaanse Republiek.

Genoten van dit artikel? Word ‘friend’ van Lilith en support onze journalistieke en feministische platform