De fascistische adders kruipen ook onder Nederlands gras

De bestorming van het Amerikaanse Capitool door rechts extremisten in Washington DC is nu twee weken geleden, maar nog steeds hangt er een donkere wolk van fascistisch terreur boven de Amerikaanse samenleving. Waar velen denken dat zoiets in Nederland nooit zou kunnen gebeuren, zijn de red flags alarmerender dan men zou verwachten. Amerikanist Manon Portos Minetti legt uit waarom ook bij ons de alarmbellen moeten gaan rinkelen, op maximaal volume.

In Nederland wordt fascisme veelal geassocieerd met de Tweede Wereldoorlog en Mussolini. Een van de grootste problemen van deze historische associatie is dat er gedaan wordt alsof fascisme iets van het verleden is en niet meer toepasbaar op de hedendaagse politiek en samenleving. 

Als je het woord fascisme opzoekt in de Dikke van Dale staat er de volgende betekenis: “Politieke ideologie die zich kenmerkt door autoritaire gezagsuitoefening en verwerping van de democratie.” Het ontstaan van de Verenigde Staten van Amerika is doordrenkt van fascisme en lijkt bijzonder weinig op een ‘echte’ democratie. De verwerping van democratie is het verwerpen van het idee dat iedereen een gelijke stem heeft in het politieke systeem. En als Amerika iets is, is het de ongelijkheid zelve. Deze ongelijkheid sijpelt door in alle groepen van de Amerikaanse samenleving, zo voelden ook de bestormers van het Capitool zich ongelijk behandeld en zien zij zichzelf als een groep die minder rechten heeft dan anderen. Dit gevoel wordt veroorzaakt door de misinformatie en regelrechte leugens die worden verspreid door extreem rechtse media en complottheoristen, en deze leugens verleiden mensen tot een liefdevolle relatie met racisme.

Dit geflirt met fascisme is voor Amerikanen niks nieuws: in de constitutie van de V.S. uit 1776 staat “All men are created equal”, maar de ‘men’ die hier worden bedoeld zijn witte, heteroseksuele mannen die land bezaten. Witte mannen zonder bezit volgden in de eerste helft van de 19e eeuw, en pas daarna mannen van kleur en vrouwen. Het politieke systeem van de Verenigde Staten is gebaseerd op de systematische uitsluiting van allerlei groepen, en dus door een verwerping van de democratie. Daarbij is de V.S. een ‘empire’ en heeft het ook vandaag de dag nog eigenlijk gewoon koloniën. Bijvoorbeeld Puerto Rico en Guam, die ook nog eens minder politieke vertegenwoordiging hebben. Ze mogen niet stemmen voor het presidentschap, niet voor het congres, maar zijn wel officieel onder het bewind van de V.S. Is dat nou “the world’s beacon of democracy”, zoals CNN Amerika maar bleef noemen na de bestorming?

Bepaalde historici zeggen dat je dit soort gevallen ‘in hun tijd moet zien’. Deze manier van historische argumentatie is echter achterhaald, omdat er door de hele geschiedenis mensen zijn geweest die hun uitsluiting van de samenleving niet normaal vonden. Dit gebeurt ook als we kijken naar fascisme in Nederland. Het zou hier namelijk allemaal wel meevallen. Fascisten mogen hier gewoon gezellig aan tafel schuiven bij Op1 en constant hun giftige, discriminerende meningen verkondigen. Alsof dat niet schadelijk zou zijn voor onze samenleving. De meningen van mensen als Baudet en van Haga worden door hun eigen vrienden, zoals Jort Kelder geïnterviewd, en dat wordt dan de Nederlandse media gelijk gesteld aan goed onderbouwde, inclusieve opinies. En als daar iets van wordt gezegd, wordt er hysterisch over de vrijheid van meningsuiting gekrijst. In een democratische samenleving is het bestaansrecht van anderen geen onderwerp om een meningsverschil over te hebben. In een fascistische wel.

Nog steeds vindt er op grote schaal uitsluiting plaats in de V.S., waarvan een van de grootste groepen bestaat uit ongedocumenteerde migranten en  ex-gedetineerden. Deze mensen betalen wel belasting, maar hebben geen stemrecht. De groep van mensen die niet mogen stemmen zijn er ongeveer 17 miljoen, zoveel mensen als in Nederland wonen. Als dat geen verwerping van de democratie is, dan leven we echt in een omgekeerde wereld.

Hoewel de VS altijd al een fascistische staat was, is met Trump, en de bestorming van het Capitool, nu eindelijk het ‘liberale’ masker van de VS afgevallen. De bestorming is de ranzige, terroristische, white power slagroom op de taart van Trumps extreem rechtse en fascistische presidentschap. De barsten in dit masker zijn in de afgelopen vier jaar (en eerder) steeds duidelijker geworden: de ICE organisatie, die families uit elkaar haalde en kinderen in letterlijke concentratiekampen stopte, met inhumane voorzieningen, de dogwhistles van Trump, de openlijke steun van de KKK en andere extreemrechtse en racistische groepen, het geweld tegen en exclusie van trans en queer mensen en de constante militaire retoriek.  

Het is makkelijk om fascisme te zien als iets wat ‘ergens anders’ gebeurt. Dit is echter een enorme fout, gebaseerd op niets meer ‘wishful thinking.’ Ook ik zou willen dat fascisme iets van het verleden is, maar helaas zie ik het elke dag om mij heen. Niet alleen in de V.S., maar ook in Nederland. Ik zie het in het polariserende partijprogramma van de PVV, ik zie het in de ‘dogwhistles’ van Thierry Baudet, ik zie het in het migratiebeleid, ik zie het in de nationalistische obsessie van veel Nederlanders met het ‘gouden’ VOC verleden en ik zie het in de aversie van de minister president en het kabinet om de racistische karikatuur van zwarte piet weg te zetten als racisme.

Het negeren of omvormen van de racistische natuur van het Nederlandse verleden, is het creëren van een onrealistische beeldvorming die past in een fascistisch gedachtegoed. Het niet bespreken van de politionele acties past hierin, het niet onderwijzen in het slavernijverleden past hier in. Hier zit ook een interessante connectie tussen Nederland en de VS: het waren de Nederlanders die de eerste Afrikaanse tot slaaf gemaakten naar de britse kolonie Jamestown brachten, en deze koloniseerders kennis lieten maken met het concept van het tot slaaf maken van Afrikaanse mensen.

Het negeren of willen verdraaien van de racistische natuur van bepaalde Nederlandse politici, is het creëren van een onrealistische beeldvorming die past in een fascistisch gedachtegoed. Al te vaak worden deze politici weggehoond, tot memes gemaakt en gezien als iets komisch. Er is echter niks grappigs aan extreem-rechts wit extremisme. Deze mensen een podia geven en normaliseren aan de hand van humor is zorgwekkend. Het beleid wat deze mensen maken is namelijk uitsluitend, haatdragend, discriminerend en gewoonweg gevaarlijk voor velen. We hebben al ‘light’ versies van een capitool bestorming gezien in Nederland: met de boeren die bij Rob Jette’s huis kwamen opdagen en het anti-corona protest op Museumplein van 16 Januari, gevoed door misinformatie en onwetenschappelijke houdingen. En dan de avondklokrellen die sinds 23 januari steden door het hele land vernielen en onveilig maken, aangewakkerd door fascistoïde politici van de FVD en de PVV. Denk maar niet dat mensen hier niet in staat zijn het binnenhof te bestormen.

Dit probleem in onze samenlevingen moet worden erkend en serieus genomen worden. In de woorden van James Baldwin: “Not everything that is faced can be changed, but nothing can be changed until it is faced.”