Kies wijzer met Lilith: De zorg
Het is bijna zover: op 22 november mogen Nederlanders vervroegd naar de stembus voor de Tweede Kamerverkiezingen. Het huidige (demissionaire) kabinet-Rutte IV kon na een maandenlange discussie over het asielbeleid niet tot een consensus komen en is op 7 juli 2023 gevallen. Twee jaar sinds de laatste verkiezingen is er op politiek vlak veel veranderd: denk aan GroenLinks en de PvdA die nu met een gezamenlijke lijst en een gezamenlijk programma meedoen aan deze verkiezingen, of aan Pieter Omtzigt en zijn nieuwe partij, NSC. Om ervoor te zorgen dat kiezers door de bomen het bos nog kunnen zien, vroeg de redactie van Lilith Magazine aan haar lezers welke politieke onderwerpen ze belangrijk vinden bij het kiezen van een partij. De komende dagen vind je hier de analyse van de redactie.
De meeste Lilith-lezers zijn progressief en de onderwerpen die jullie hebben uitgekozen sluiten daar naadloos bij aan: de zorg, bestaanszekerheid, het klimaat, mensenrechten en (anti-)racisme zijn de thema’s waarop partijen worden beloond of afgerekend.
De redactie koos ervoor de programma’s van de progressieve partijen BIJ1, GroenLinks-PvdA en Partij voor de Dieren, en die van de koplopers VVD en Nieuw Sociaal Contract tegen het licht te houden. De komende dagen licht Lilith, op basis van de partijprogramma’s, hun standpunten over deze onderwerpen toe.
DE ZORG
In de afgelopen kabinetsperiode (2022-2023) was zorg een heet hangijzer. Het uitbreken van de coronapandemie in 2020 legde het grote personeelstekort in de zorg en de torenhoge werkdruk pijnlijk bloot. De decentralisatie van de zorg die in 2015 (onder kabinet-Rutte II) inging, heeft, in combinatie met personeelstekorten, verregaande gevolgen. Denk aan de lange wachttijden in de jeugdzorg, de verpleegzorg en de geestelijke gezondheidszorg. Ook in de transzorg zijn lange wachtlijsten, onder meer doordat iedereen die een medische transitie wil, eerst een verplichte psychologische evaluatie moet ondergaan. Activisten pleiten al jaren voor het schrappen van deze verplichte diagnose.
Nederlanders vinden goede zorg belangrijk, zo blijkt uit een peiling van onderzoeksbureau Ipsos. Maar wat is dat precies? Hoe ziet een gezond ingericht zorgstelsel er volgens de verschillende partijen uit? Met name op het gebied van marktwerking in de zorg, verschillen de partijen van standpunt. PvdD, BIJ1 en GroenLinks-PvdA willen deze graag aan banden leggen, VVD en NSC spreken vooral van het bestrijden van uitwassen. Wat betreft de transzorg valt op dat zowel BIJ1 als PvdA af willen van de verplichte psychologische diagnose die voorafgaat aan een transitietraject. GroenLinks-PvdA heeft “betere transzorg” opgenomen in het programma, zonder nadrukkelijk uit te leggen wat dat betekent. Ook NSC noemt transzorg, maar de partij van Pieter Omtzigt wil juist dat de psychologische diagnose blijft bestaan, terwijl de VVD transzorg helemaal niet noemt.
Lees hieronder de standpunten van de partijen BIJ1, GroenLinks-PvdA, NSC, PvdD en de VVD over zorg. Deze standpunten zijn geparafraseerd uit de partijprogramma’s. De deelonderwerpen die de redactie heeft gekozen zijn: transzorg, zorgverzekeringen, marktwerking in de zorg, abortus, opleiding en beloning van zorgprofessionals.
BIJ1
BIJ1 is opgericht in 2016 en heeft als credo “radicale gelijkwaardigheid en economische rechtvaardigheid”. Boegbeeld Sylvana Simons, en daarmee ook BIJ1, kwam voor het eerst in het parlement na de voorgaande Tweede Kamerverkiezingen. Daarnaast heeft de partij ook zetels in de gemeenteraad van Amsterdam, Utrecht, Rotterdam en Almere behaald. Simons heeft zich niet meer kandidaat gesteld voor de huidige verkiezingen. In een interview met de Volkskrant afgelopen augustus vertelde ze dat haar overwegingen hiervoor “persoonlijk van aard” zijn, al speelt ook de onrust binnen de partij een rol. Zo vertelden oud-BIJ1-gemeenteraadsleden Nilab Ahmadi en Jazie Veldhuyzen in een interview met NRC dat ze zich “sociaal-emotioneel onveilig” voelden in de partij. De nieuwe lijsttrekker van de partij is Edson Olf. Olf is consultant bij een adviesbureau, vicevoorzitter van BIJ1 en lid van de Rotterdamse wijkraad Cool-Scheepvaartkwartier-Stadsdriehoek.
BIJ1 wil…
… het aanbod van transzorg vergroten, en transgender mensen zelf laten bepalen welke zorg zij nodig hebben. De partij wil dat transgenderzorg volledig vergoed wordt. BIJ1 wil ook meer investeren in behandelmethoden voor mensen die niet wit, cis en/of man zijn.
… een ziekenfonds in plaats van een zorgverzekering, waarbij het eigen risico wordt afgeschaft.
… een einde maken aan alle private zorginstellingen, zodat de zorg weer gemeengoed wordt.
… het taboe rond abortus bestrijden door abortus uit het Wetboek van Strafrecht te halen. Ook wil de partij dat abortuszorg onder reguliere zorg valt, zodat zowel verloskundigen als de huisarts de abortuspil kunnen voorschrijven.
… een eerlijker loon voor alle zorgprofessionals, een financiële vergoeding voor mantelzorgers, en meer ruimte voor het onderwerp neurodiversiteit in de opleidingen van ggz-hulpverleners.
GroenLinks-PvdA
Bij de aankomende verkiezingen doen de Partij van de Arbeid (PvdA) en GroenLinks voor het eerst mee met een gezamenlijke kieslijst en verkiezingsprogramma. Hiermee hopen ze een “fundamenteel links-progressief alternatief” te kunnen vormen, in de woorden van GroenLinks-voorman Jesse Klaver. De hoop is op deze manier een groot aantal zetels te kunnen binnenhalen, en wellicht zelfs de grootste partij te worden, al gaat dat volgens de meest recente peilingen niet lukken. Als lijsttrekker heeft de partij Frans Timmermans aangetrokken, voormalige vicevoorzitter van de Europese Commissie, waar hij zich onder andere bezighield met de Europese Green Deal. Hij zegt open te staan voor het premierschap.
GroenLinks-PvdA wil…
… de wachttijden voor transgenderzorg verminderen en een betere ondersteuning voor transgender mensen. De partij wil ook zorgen voor een inclusiever zorgstelsel, door te investeren in het voorkomen van discriminatie en het wegwerken van de kennisachterstand over aandoeningen die vaak voorkomen bij vrouwen en/of mensen van kleur.
… het eigen risico bij zorgverzekeringen stapsgewijs afschaffen.
… de doorgeslagen marktwerking uit de zorg halen door het instellen van zorgcoöperaties en publieke ziekenfondsen.
… abortus uit het Wetboek van Strafrecht halen en een goede hulpverlening rondom abortus organiseren. Daarbij wil GroenLinks-PvdA anticonceptie opnemen in het basispakket van zorgverzekeringen en condooms gratis beschikbaar stellen bij de apotheek voor jongeren tot 25 jaar.
… investeren in de opleidingen, het salaris en de werkomstandigheden van zorgprofessionals.
Nieuw Sociaal Contract
Nieuw Sociaal Contract (NSC) is een nieuwe partij op het politieke toneel, opgericht door oud-CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt. In 2021 stapte Omtzigt uit de partij, nadat een notitie was uitgelekt waarin hij felle kritiek op de partij uitte. Volgens het Kamerlid maakte dat zijn functioneren binnen het CDA onmogelijk. Het meest nog is Omtzigt bekend vanwege zijn rol in de toeslagenaffaire, die hij samen met de SP boven tafel kreeg.
… dat de ‘deskundigenverklaring’ die nodig is om je officiële geslachtsregistratie te wijzigen blijft bestaan en dat er een grondig wetenschappelijk advies komt over genderbehandelingen op jonge leeftijd.
… de jaarlijkse controle door de tandarts weer in het basispakket. Ook wil de partij op Europees niveau samenwerken om dure medicijnen in te kopen zodat we onze marktmacht verstevigen en lagere prijzen kunnen bedingen. Ook wil de partij bekijken welke niet-bewezen zorg uit het basispakket kan worden gehaald.
… commerciële investeerders in zorginstellingen terugdringen, en medische specialisten moeten weer in loondienst komen. Ook wil de partij dat de Wet normering topinkomens voor iedereen in de zorg geldt, én wordt getoetst.
… de abortuswet niet wijzigen. Volgens de partij is de wet evenwichtig en behoeft deze geen wijziging.
… verpleegkundigen en verzorgenden meer loopbaanperspectief bieden en hen meer zeggenschap geven in hun werk.
Partij voor de Dieren
De Partij voor de Dieren (PvdD) werd in 2006 naar eigen zeggen de eerste partij ter wereld die dierenrechten centraal stelde, met een zetel in het parlement. Inmiddels is de partij uitgegroeid tot een links-progressieve partij, die niet alleen dierenwelzijn in het vizier heeft, maar zich ook inzet voor het klimaat, de natuur, en de rechten van onderdrukte groepen in de samenleving. Bij de vorige Tweede Kamerverkiezingen veroverde de partij zes zetels in het parlement. De lijsttrekker is Esther Ouwehand, die ook al sinds 2006 lid is van de Tweede Kamerfractie voor de PvdD.
… de wachtlijsten voor transzorg terugdringen, transzorg loskoppelen van stigmatiserende psychiatrische diagnoses en zelfbeschikking voor transgender en non-binaire personen centraal stellen.
… het eigen risico bij zorgverzekeringen afschaffen en het publieke ziekenfonds terugbrengen.
… een einde maken aan het marktdenken in de zorg.
… dat abortus voor iedereen vergoed blijft binnen de basisdekking van de zorgverzekering en deze medische ingreep uit het Wetboek van Strafrecht halen.
… een eerlijker loon voor zorgprofessionals.
VVD
De liberale VVD is al jaren een van de grootste partijen. In 2010 werd Mark Rutte premier, die met ruim twaalf jaar inmiddels de langstzittende Nederlandse premier is. Premier Rutte overleefde motie van wantrouwen na motie van wantrouwen (tegen het kabinet-Rutte III werd het hoogste aantal moties van wantrouwen ingediend, namelijk 38). Uiteindelijk viel dat kabinet, dat van 2017-2022 diende, vanwege de toeslagenaffaire. Eerder dit jaar kondigde hij aan zich niet meer kandidaat te stellen voor de verkiezingen. Hij heeft het stokje van het lijsttrekkerschap overgedragen aan Dilan Yeşilgöz, de huidige demissionair minister van Justitie en Veiligheid.
De VVD …
… heeft geen standpunten over transzorg.
… wil ‘een betaling per behandeling’ tot het maximum van het verplicht eigen risico, om te voorkomen dat mensen in de toekomst meer dan de helft van hun inkomen kwijt zijn aan zorgkosten. De hoogte van het eigen risico wordt als het aan de VVD ligt voor een langere tijd vastgelegd. Ook wil de partij dat zorg die niet werkt uit het basispakket gaat.
… wil samen met andere Europese landen onderhandelen om de onderhandelingspositie tegenover de geneesmiddelenfabrikanten te versterken.
… wil de aanbevelingen en conclusies van het onderzoek rondom het schrappen van abortus uit het Wetboek van Strafrecht afwachten. De partij vindt dat vrouwen die zich in een kwetsbare positie bevinden de juiste ondersteuning en professionele zorg moeten ontvangen. Huisartsen die dat willen, mogen de abortuspil voorschrijven.
… heeft geen standpunten over de opleiding en beloning van zorgpersoneel.
De komende dagen vind je hier de analyse van de partijprogramma’s van BIJ1, GroenLinks-PvdA, Nieuw Sociaal Contract, de Partij voor de Dieren en de VVD door de redactie van Lilith Magazine over de thema’s bestaanszekerheid, het klimaat, mensenrechten en (anti-)racisme. Let wel: om volledig geïnformeerd te zijn, is het raadzaam de partijprogramma’s zelf door te nemen.
Deze reeks werd gemaakt door Mojdeh Feili en de redactie van Lilith Magazine.