Kies wijzer met Lilith: Het klimaat
Het is bijna zover: op 22 november mogen Nederlanders vervroegd naar de stembus voor de Tweede Kamerverkiezingen. Het huidige (demissionaire) kabinet-Rutte IV kon na een maandenlange discussie over het asielbeleid niet tot een consensus komen en is op 7 juli 2023 gevallen. Twee jaar sinds de laatste verkiezingen is er op politiek vlak veel veranderd: denk aan GroenLinks en de PvdA die nu met een gezamenlijke lijst en een gezamenlijk programma meedoen aan deze verkiezingen, of aan Pieter Omtzigt en zijn nieuwe partij, NSC. Om ervoor te zorgen dat kiezers door de bomen het bos nog kunnen zien, vroeg de redactie van Lilith Magazine aan haar lezers welke politieke onderwerpen ze belangrijk vinden bij het kiezen van een partij. De komende dagen vind je hier de analyse van de redactie.
HET KLIMAAT
Een op de vijf mensen tussen de zestien en dertig jaar ervaart klimaatstress, blijkt uit een onderzoek in opdracht van Milieudefensie Jong. Bijna alle ondervraagden gaven aan “boos, angstig, verdrietig” te zijn, zo schreef de NOS afgelopen september. Uit de nieuwste scenario’s die het KNMI heeft uitgetekend op basis van het rapport van VN-klimaatpanel IPCC, blijkt dat de gevolgen van de klimaatverandering voor Nederland groot zullen zijn. Het is daarom geen verrassing dat ook de lezers van Lilith Magazine aangaven politieke partijen deels te zullen afrekenen op hun klimaatbeleid.
Als het gaat om klimaatverandering, valt het op dat de verschillende partijen een andere tijdlijn voor zich zien. Zo willen BIJ1 en de PvdD in 2030 volledig klimaatneutraal zijn. GroenLinks-PvdA wil datzelfde doel in 2040 realiseren. De VVD vindt dat dit doel in 2050 gehaald moet zijn en NSC wil toewerken naar het doel, maar geeft geen tijdsindicatie. De drie linkse partijen willen dat de veelbesproken fossiele subsidies (financiële regelingen die het gebruik van fossiele brandstoffen bevoordelen) worden afgeschaft. NSC wil dat ook, maar in de vorm van Europese maatregelen. Interessant is dat de VVD klimaatverandering wel erkent en ook kleine stappen wil zetten om de risico’s te beperken, maar daarbij altijd een gunstig ondernemersklimaat wil behouden. De economie blijft voor deze partij altijd belangrijker. Het Klimaatakkoord van Parijs, dat in 2020 werd getekend, stelde dat alle deelnemende landen (inclusief de VS en China) er alles aan moeten doen om de opwarming van de aarde uiteindelijk te beperken tot 1,5 graad Celsius. Het akkoord is ‘bindend’, maar de doelstellingen of plannen van de landen zelf staan hier buiten. Sinds 2023 wordt er elke vijf jaar een rapport opgesteld over de voortgang van de uitstootvermindering en het gebruik van fossiele brandstoffen. Over vijf jaar zullen we zien hoe de cruciale keuzes van het aankomende kabinet omtrent het klimaat hebben uitgepakt.
Lees hieronder de standpunten van de partijen BIJ1, GroenLinks-PvdA, NSC, PvdD en de VVD over klimaat. Deze standpunten zijn geparafraseerd uit de partijprogramma’s. De deelonderwerpen die de redactie heeft gekozen zijn CO2-uitstoot en klimaatneutraliteit, fossiele subsidies, de bio-industrie, natuur en biodiversiteit, en klimaatverandering als maatschappelijk onderwerp.
BIJ1
BIJ1 is opgericht in 2016 en heeft als credo “radicale gelijkwaardigheid en economische rechtvaardigheid”. Boegbeeld Sylvana Simons, en daarmee ook BIJ1, kwam voor het eerst in het parlement na de voorgaande Tweede Kamerverkiezingen. Daarnaast heeft de partij ook zetels in de gemeenteraad van Amsterdam, Utrecht, Rotterdam en Almere behaald. Simons heeft zich niet meer kandidaat gesteld voor de huidige verkiezingen. In een interview met de Volkskrant afgelopen augustus vertelde ze dat haar overwegingen hiervoor “persoonlijk van aard” zijn, al speelt ook de onrust binnen de partij een rol. Zo vertelden oud-BIJ1-gemeenteraadsleden Nilab Ahmadi en Jazie Veldhuyzen in een interview met NRC dat ze zich “sociaal-emotioneel onveilig” voelden in de partij. De nieuwe lijsttrekker van de partij is Edson Olf. Olf is consultant bij een adviesbureau, vicevoorzitter van BIJ1 en lid van de Rotterdamse wijkraad Cool-Scheepvaartkwartier-Stadsdriehoek.
BIJ1 wil…
… dat de uitstoot van broeikasgassen in Nederland in 2025 minstens 75 procent lager is dan in 1990 en in 2030 op nul staat. Ze willen dit wettelijk vastleggen.
… de fossiele subsidies afschaffen, evenals subsidies op biomassacentrales, en geen nieuwe vergunningen voor olie- en gaswinning. De partij wil dat sterk vervuilende bedrijven worden genationaliseerd en vergroend, en dat ziekmakende bedrijven, zoals Tata Steel, per direct sluiten.
… de dierlijke bio-industrie afbouwen en uiteindelijk laten verdwijnen. Veehouders worden uitgekocht en onteigend, te beginnen met de megastallen.
… de biodiversiteit een prioriteit maken. De natuur krijgt meer ruimte en er wordt plaats gemaakt voor kleine ecosystemen in parken en natuurgebieden.
… dat de overheid per direct de klimaatcrisis officieel uitroept.
GroenLinks-PvdA
Bij de aankomende verkiezingen doen de Partij van de Arbeid (PvdA) en GroenLinks voor het eerst mee met een gezamenlijke kieslijst en verkiezingsprogramma. Hiermee hopen ze een “fundamenteel links-progressief alternatief” te kunnen vormen, in de woorden van GroenLinks-voorman Jesse Klaver. De hoop is op deze manier een groot aantal zetels te kunnen binnenhalen, en wellicht zelfs de grootste partij te worden, al gaat dat volgens de meest recente peilingen niet lukken. Als lijsttrekker heeft de partij Frans Timmermans aangetrokken, de voormalige vicevoorzitter van de Europese Commissie, waar hij zich onder andere bezighield met de Europese Green Deal. Hij zegt open te staan voor het premierschap.
GroenLinks-PvdA wil…
… dat Nederland de CO2-uitstoot in 2030 met 65 procent heeft verminderd ten opzichte van 1990, en in 2040 klimaatneutraal is.
… grootgebruikers en producenten van fossiele energie niet meer bevoordelen en de fossiele subsidies zo snel mogelijk afschaffen. De partij wil fossiele inwinning van grondstoffen in Nederland afbouwen en geen nieuwe kerncentrales bouwen.
… dat alle huisvesting voor landbouwdieren uiterlijk in 2023 voldoet aan de hoogste normen voor dierenwelzijn en volksgezondheid. Kooien worden afgeschaft. De partij wil naar een forse verkleining van de veestapel in Nederland en dit borgen in wetgeving.
… prioriteit geven aan natuurherstel. In 2030 is de achteruitgang van de biodiversiteit gekeerd en is de stikstofuitstoot gehalveerd. De partij wil dat beschermde natuurgebieden aan elkaar worden verbonden en voorzien van bufferzones, en het huidige beleid voor Nationale Parken wordt voortgezet.
… een landelijke informatiecampagne over wat klimaatverandering is en wat de gevolgen daarvan zijn. De minister van Klimaat en Energie geeft persconferenties over de voortgang van het behalen van de klimaatdoelen.
Nieuw Sociaal Contract
Nieuw Sociaal Contract (NSC) is een nieuwe partij op het politieke toneel, opgericht door oud-CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt. In 2021 stapte Omtzigt uit de partij, nadat een notitie was uitgelekt waarin hij felle kritiek op de partij uitte. Volgens het Kamerlid maakte dat zijn functioneren binnen het CDA onmogelijk. Het meest nog is Omtzigt bekend vanwege zijn rol in de toeslagenaffaire, die hij samen met de SP boven tafel kreeg.
… wil dat Nederland zich aan het Klimaatakkoord van Parijs houdt en werkt naar een klimaatneutrale economie. De partij wil het Klimaatfonds schrappen.
… wil de nationale fossiele subsidies in Europees verband afbouwen en ervoor waken dat het effect van een maatregel niet betekent dat de CO2-uitstoot naar andere landen verplaatst. De partij wil daarnaast twee nieuwe kerncentrales bouwen.
… wil dat de hoeveelheid vee beter wordt afgestemd op de ‘milieugebruiksruimte’ en de beschikbare grond. De veestapel wordt iets kleiner, maar er blijft wel ruimte voor boeren om hun bedrijf te ontwikkelen. Geen nieuwe vergunningen voor megastallen.
… wil de natuur en biodiversiteit beschermen door de kwaliteit van lucht, water en bodem te verbeteren.
… heeft geen standpunten over het klimaat als maatschappelijk onderwerp.
Partij voor de Dieren
De Partij voor de Dieren (PvdD) werd in 2006 naar eigen zeggen de eerste partij ter wereld die dierenrechten centraal stelde, met een zetel in het parlement. Inmiddels is de partij uitgegroeid tot een links-progressieve partij, die niet alleen dierenwelzijn in het vizier heeft, maar zich ook inzet voor het klimaat, de natuur, en de rechten van onderdrukte groepen in de samenleving. Bij de vorige Tweede Kamerverkiezingen veroverde de partij zes zetels in het parlement. De lijsttrekker is Esther Ouwehand, die ook al sinds 2006 lid is van de Tweede Kamerfractie voor de PvdD.
… dat Nederland in 2030 klimaatneutraal is, en dat Nederland zich maximaal inzet om de temperatuurstijging van de aarde tot 1,5 graad Celsius te beperken.
… de fossiele subsidies en de bevoordeling van fossiele bedrijven afschaffen, stoppen met olie- en gaswinning op zee en de kolencentrales zo snel mogelijk sluiten. De partij wil ook dat ‘de vervuiler betaalt’, onder meer door een hogere belasting op CO2-uitstoot en door grote vervuilende agrarische bedrijven mee te laten betalen aan de landbouwtransitie.
… de megastallen als eerste opkopen in het kader van de stikstof- en klimaataanpak, geen nieuwe vergunningen voor de bouw van megastallen en de uitbreiding van bestaande veehouderijen niet toestaan.
… dat de Ecologische Hoofdstructuur (een samenhangend netwerk van bestaande en nog te ontwikkelen belangrijke natuurgebieden in Nederland) alsnog wordt uitgevoerd, om de versnippering van natuurgebieden en het grote verlies aan biodiversiteit in Nederland tegen te gaan. De partij wil ook een Burgerberaad instellen, en die betrekken bij oplossingen voor de klimaat- en biodiversiteitscrisis.
… dat er een minister van Klimaat en Biodiversiteit komt en dat de minister-president elke maand een persconferentie over het klimaat geeft.
VVD
De liberale VVD is al jaren een van de grootste partijen. In 2010 werd Mark Rutte premier, die met ruim twaalf jaar inmiddels de langstzittende Nederlandse premier is. Premier Rutte overleefde motie van wantrouwen na motie van wantrouwen (tegen het kabinet-Rutte III werd het hoogste aantal moties van wantrouwen ingediend, namelijk 38). Uiteindelijk viel dat kabinet, dat van 2017-2022 diende, vanwege de toeslagenaffaire. Eerder dit jaar kondigde hij aan zich niet meer kandidaat te stellen voor de verkiezingen. Hij heeft het stokje van het lijsttrekkerschap overgedragen aan Dilan Yeşilgöz, de huidige demissionair minister van Justitie en Veiligheid.
De VVD …
… wil dat Nederland in 2050 klimaatneutraal is, met een streefdoel van 85 procent CO2-reductie in 2040.
… heeft geen expliciete standpunten over de fossiele subsidies in haar partijprogramma, maar in oktober stemde de VVD nog tegen een abrupte afbouw van fossiele subsidies.
… wil dat agrariërs met nieuwe verdienmodellen kunnen omschakelen naar bijvoorbeeld de teelt van bio-based bouwmaterialen (afkomstig van levende organismen, zoals schimmels en planten) en dat boeren het landelijk beleid mee beheren.
… wil effectief en actief natuurbeheer om de inheemse biodiversiteit de beschermen en schade en grote natuurbranden te voorkomen, en dat boeren hun verdienmodel kunnen versterken met agrarische natuur en landschapsbeheer. De partij benoemd niet wat dit concreet inhoudt.
… heeft geen standpunten over het klimaat als maatschappelijk onderwerp.
Morgen vind je hier de analyse van de partijprogramma’s van BIJ1, GroenLinks-PvdA, Nieuw Sociaal Contract, de Partij voor de Dieren en de VVD door de redactie van Lilith Magazine over het thema (anti-)racisme. Let wel: om volledig geïnformeerd te zijn, is het raadzaam de partijprogramma’s zelf door te nemen.
Deze reeks werd gemaakt door Mojdeh Feili en de redactie van Lilith Magazine.