Consent in queer BDSM en kink: “Niet in het narratief trappen dat je “ja” moet zeggen”
Het woord consent is nooit ver weg tijdens gesprekken over seksueel geweld, grensoverschrijdend gedrag of verkrachting. Maar hoe ziet het er in de praktijk uit? “Je kunt geen toestemming geven voor ‘seks’ met een “ja” of “nee”, want seks is voor iedereen anders,” vindt de Britse Caritia. Caritia, die geen achternaam of pronouns gebruikt, is coach, mentor, kunstenaar en sekswerker en heeft meer dan 20 jaar ervaring in kink en BDSM, waarvan 15 professioneel. Caritia geeft workshops in onder andere bondage, BDSM en consent bij Karada House in Berlijn, een queer collaborative art space die de grenzen opzoekt van het lichaam, kunst en de veelheid van interacties hiertussen. Hoe werkt consent in zo’n queer BDSM en kink space? En hoe staat dit in verhouding tot het heersende idee van wat seks en consent zijn?
Wat is ‘consent’?
Caritia: “Voor mij is consent de toestemming die ik mijzelf geef om iets te ervaren en daarna de toestemming die ik geef aan diegenen om mij heen. Ik realiseer me dat zodra ik iets met een ander doe, ik ruimte laat voor het onbekende. Dus ik geef ook toestemming om niet exact te weten wat er gaat gebeuren en wat het resultaat zal zijn. Dat zeg ik omdat ik geen re-enactment wil doen. Ik denk dat veel mensen het gevoel hebben dat als ze toestemming geven, de ervaring altijd dezelfde zal zijn als wat ze voorheen hebben gedaan en ervaren. Ze geven toestemming voor een herhaling van handelingen. Maar elke keer dat je met iemand seks hebt, ongeacht wat seks voor jou betekent, is het een nieuwe ervaring, een andere ervaring.”
Kun je uitleggen wat je bedoelt met “mijzelf toestemming geven en dan aan diegenen om mij heen”?
Caritia: “Consent begint in de eerste plaats bij jezelf. Stel dat er hier iemand komt die graag bondage wil proberen. Ze zijn enthousiast en willen eigenlijk direct aan de slag. Dus ze zeggen meteen volmondig “ja” tegen de eerste persoon die aanbiedt om samen bondage te doen. Zonder zich eerst af te vragen: ‘Is dit echt wat ik nu wil doen? Hoe voel ik mij? Heb ik goed gegeten en geslapen? Wat weet ik over de normen en waarden van deze persoon? Kan deze persoon mij meenemen in de ervaring op een veilige manier en mij dingen uitleggen?’
Je moet van tevoren kunnen zeggen: “Ik heb slecht geslapen vannacht, maar ik zou dit alsnog graag met je willen proberen.” of “Ik ben een beetje claustrofobisch, dus dat is iets om rekening mee te houden.” Ook om te zien hoe iemand reageert. Krijg je een oprecht gesprek? Of word je meteen afgekapt met “Laat dan maar zitten”? Wat je vaak ziet is dat vrouwen en queer mensen de kans grijpen, of het nu veilig is of niet, omdat ze bondage willen proberen en niet weten wanneer ze weer in de positie komen om dit te ervaren. Dus ze duiken in een ervaring zonder dat deze vragen voorbij zijn gekomen of beantwoord zijn. Consent gaat ook over niet in het narratief trappen dat je “ja” moet zeggen, omdat je er nu eenmaal bent. Je mag jezelf toestemming geven om je te bedenken, de omstandigheden te overwegen en toch “nee” te zeggen.”
Hoe zijn consent en seks aan elkaar verbonden?
Caritia: “Ik denk dat je beide concepten voor jezelf moet definiëren. Seks voor mij is iets anders dan seks voor jou. Ik denk dat veel mensen een te nauwe definitie hanteren van seks, die tegelijkertijd onnauwkeurig is. Daarom kun je ook nooit toestemming geven voor ‘seks’ met een “ja” of een “nee”, want seks is voor iedereen anders. Voor mij is BDSM seks. Kink is seks. Dus het idee van seks en consent is niet zo eenduidig als nu wordt gedacht. Je moet eerst begrijpen wat het voor jou betekent.”
Ik denk dat als je mensen zou vragen wat consent is, de meesten een vrij heteronormatief antwoord zouden geven: “Consent gaat over ‘ja’ of ‘nee’ zeggen.” Of nog banaler: Jongen wil iets. Jongen vraagt meisje. Meisje moet toestemming geven.
Caritia: “In onze heteronormatieve omgevingen zijn er veronderstelde signalen die worden gelezen als impliciet toestemmen, die zijn ontstaan vanuit het perspectief van de dominante, kapitalistische, witte, cis man en zijn ideeën en veronderstellingen over consent. Dat perspectief van de man bepaalt voor de maatschappij wat ‘normaal’ is, en dat is het uitgangspunt waartoe we ons verhouden. ‘Je lachte dus je zal het wel leuk gevonden hebben,’ of ‘Je lichaamstaal liet zien dat je geïnteresseerd was.’ Ik wil dat mensen zich bewust zijn van deze dynamiek. Dit is geen consent. Soms komen er mensen naar Karada House in de veronderstelling dat ze meteen aan andere mensen kunnen gaan zitten, dat ze iemand kunnen vastbinden op dag één, omdat iedereen hier komt met hetzelfde doel. Zo werkt het niet. Je hebt expliciete toestemming nodig. Je moet leren wat een ‘ja’ echt betekent en hoe een ‘nee’ verschillende vormen kan aannemen. Wanneer iemand ‘ja’ bedoelt, komen ze je met opwinding en nieuwsgierigheid tegemoet, klaar om samen iets nieuws te creëren. Alles wat daarvan afwijkt, is een ‘nee’.”
Je zei net iets over re-enactment. Het deed mij beseffen dat heel veel ideeën die ik heb over hoe seks ‘hoort te zijn’ uit films komen. En dan specifiek de films die ik zag als tiener, gemaakt door een handjevol witte, oudere, Amerikaanse mannen, waarvan er een aantal jaren later ook nog werden aangeklaagd voor pedofilie of seksueel geweld. En dat hun ideeën over seks dus mijn ideeën over seks zijn geworden.
Caritia: “Ik wil dat verschuiven. Ik zou het echt geweldig vinden als mensen zich afvragen: ‘Is dat echt mijn idee, of is dat een idee dat ik gewoon heb overgenomen, omdat ik het zo vaak heb gezien of heb gehoord, of omdat me altijd verteld is dat het zo hoort te gaan?’”
Is de bredere definitie van ‘consent’ zoals jij deze hebt gangbaarder in de queer gemeenschap, denk je?
Caritia: “Ik heb het gevoel dat ik in een bubbel leef, omdat ik het merendeel van de tijd omringd ben door queer mensen. Ik kom de heteronormatieve definitie die jij net geeft van consent nog maar weinig tegen. Ik kan niet spreken voor een hele gemeenschap, maar mijn definitie is hoe ik consent ervaar binnen de queer gemeenschap.”
Heb je het idee dat kink en BDSM jouw definitie van consent gevormd hebben?
Caritia: “Absoluut. De basisprincipes van kink en BDSM zitten in alles wat ik doe. Voor ik ergens aan begin, stel ik mezelf de vragen ‘wie, wat, waar, wanneer en waarom?’. Dan heb ik een basis van waaruit ik kan nadenken over het hoe, en vragen kan stellen over de risico’s en hoe ik voor mijzelf ga zorgen voor, tijdens en na de ervaring. De sleutel daarin is voor mij de intentie. ‘Waarom doe ik dit?’ En een intentie kan zo simpel zijn als: ‘Ik wil plezier hebben.’ Na die vragen kun je tijd toevoegen. In plaats van iets meteen twee uur lang uit te proberen, kun je ook zeggen: ‘Ik ga dit tien minuten doen en kijken hoe het voelt.’ En dan doe je het de volgende keer iets langer. En dan weer iets langer. Tot je op een punt komt waar je jezelf zo prettig voelt dat je het kan ervaren zonder de tijd bij te houden, dat je écht kunt opgaan in het ding dat je aan het doen bent.”
Dit zou voor mij geen verrassing moeten zijn, maar ik heb er oprecht nooit aan gedacht dat je kan zeggen: ‘Ik wil dit drie minuten proberen en dan kijken hoe ik mij voel.’ Dat dit een optie is.
Caritia: “We vinden het heel moeilijk om te zeggen: “Nee, ik wil dat eigenlijk niet doen, omdat ik het niet leuk vind,” omdat mensen het zo persoonlijk opvatten, in plaats van te beseffen: ‘Ik moet deze persoon bedanken, want die houdt zich aan hun grenzen, wat betekent dat we geen van beiden in een gevaarlijke situatie zullen belanden.’ Als je er niet samen voor hebt gekozen om een gevaarlijke situatie te verkennen, is het slechts een gevaarlijke situatie. Maar als we allebei kiezen voor iets dat een beetje grensverleggend is, een beetje opwindend voor ons allebei of voor mij als individu, dan is dat een ander verhaal.”
In een ideale wereld, hoe ziet consent er dan uit?
Caritia: “Rommelig. Genuanceerd. Intersectioneel. Het ziet er liefdevol en nieuwsgierig uit. Nieuwsgierig naar de ander én naar jezelf. En op mijn eigen kleine manier probeer ik daaraan bij te dragen, zodat mensen beseffen dat ze veel meer autonomie hebben dan ze denken.”