Shadowbanning: Hoe Meta pro-Palestijnse stemmen censureert
Meta, het moederbedrijf van Facebook en Instagram, onderdrukt wereldwijd systematisch pro-Palestijnse content op de socialemediaplatformen. Dat concludeert mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch na onderzoek. Stefanie Gordin legt uit wat shadowbanning precies is en wat het gevolg ervan is.
Je bent de term de afgelopen maanden ongetwijfeld tegengekomen, of misschien heb je er zelf wel mee te maken gehad: shadowbanning. Dit houdt in dat de zichtbaarheid van berichten, verhalen of accounts op bijvoorbeeld Instagram wordt verminderd, zonder dat het platform de gebruiker daarover inlicht. Met beperkte verspreiding of de uitschakeling van zoekopdrachten voor accounts als gevolg. Uit recent onderzoek van Human Rights Watch blijkt dat Meta dit wereldwijd systematisch toepast op pro-Palestijnse content op Instagram en Facebook, te midden van een groeiende golf van censuur op sociale media. Censuur door Meta neemt ook verschillende andere vormen aan. Denk aan het verwijderen van berichten, verhalen en opmerkingen, maar ook de schorsing of permanente uitschakeling van accounts. Daarnaast kan Meta gebruikers ook censureren door gebruik te maken van beperkingen op interacties, zoals liken, reageren en delen, en beperkingen op het volgen of taggen van andere accounts.
Twijfels over geloofwaardigheid
Nadat Instagramgebruikers melding maakten van het feit dat hun verhalen ter ondersteuning van Palestina effectief werden verborgen voor hun volgers, verklaarde Meta dat dit door een vermoedelijke bug kwam die “gelijkelijk van invloed was op accounts over de hele wereld”. Meta zegt dat deze bug alle Instagram-stories beïnvloedde die berichten en reels van andere gebruikers deelden. Hierdoor hadden deze verhalen minder bereik dan gewoonlijk. Deze verklaring roept twijfels op bij Jalal Abukhater, een Palestijnse schrijver en activist, werkzaam bij 7amleh, een non-profitorganisatie die zich richt op de bevordering van digitale rechten voor Palestijnen. In een e-mailwisseling legt hij desgevraagd uit hoe Meta te werk gaat.
Volgens Abukhater lijkt de censuur te zijn gericht op het verminderen van de zichtbaarheid van accounts die content delen over de huidige situatie in Gaza. Hij benadrukt dat Meta verschillende methoden gebruikt, waaronder algoritme bias, om de zichtbaarheid van specifieke content te verminderen. Daarnaast wijst hij op het bestaan van Meta’s eigen ‘aanbevelingen’, waarvan het niet opvolgen van deze regels kan leiden tot beperkingen op het account. “In dat geval ontvangen gebruikers een bericht van Meta waarin staat dat hun content niet zal verschijnen in de Explore-feed en niet zichtbaar zal zijn voor niet-volgers.”
Meta heeft herhaaldelijk verklaringen afgegeven waarin ze dergelijke censuur toeschrijven aan vermeende technische fouten en veiligheidsredenen. Een voorbeeld is de vergrendeling van een prominent pro-Palestina-account, Eye on Palestine (@eye.on.palestine), met meer dan 10,1 miljoen volgers op Instagram. Meta rechtvaardigde deze actie door te verwijzen naar veiligheidsredenen vanwege mogelijke hackpogingen op pro-Palestijnse accounts. Als ‘voorzorgsmaatregel’ werden deze accounts vergrendeld. Op 25 december 2023 werd ook het Instagramaccount van de Amerikaanse activist Shaun King geschorst, vermoedelijk vanwege zijn berichten ter ondersteuning van Palestina. Het blijft onduidelijk waarom Meta het account van King heeft verwijderd.
Abukhater benadrukt dat Meta soortgelijke verklaringen herhaalt, waarbij eerder onterecht Palestina-gerelateerde content op Facebook werd verwijderd en onderdrukt, inclusief meldingen van mensenrechtenschendingen tijdens de vijandelijkheden in Israël en Palestina in mei 2021. Het rapport van Business for Social Responsibility (BSR) concludeerde dat Meta een negatieve invloed had op de mensenrechten van Palestijnse gebruikers, zoals het recht op vrijheid van meningsuiting, politieke deelname en non-discriminatie. Het rapport merkte ook op dat “Meta een intern hulpmiddel had voor het detecteren van ‘vijandige taal’ in het Arabisch, maar niet in het Hebreeuws”.
Dit werpt twijfels op over de geloofwaardigheid van de huidige uitspraken van Meta. Abukhater stelt dat het moeilijk te geloven is dat zo’n grote fout herhaaldelijk kan optreden en dat het impact kan hebben op Palestijnen. Met name omdat Meta de drempels voor het controleren van content met betrekking tot Palestina daadwerkelijk aanpast in situaties zoals waarin we ons nu bevinden: een koloniale oorlog in en rond Gaza.
Gebrek aan methodologie en onderzoek
Iemand die persoonlijk de gevolgen van shadowbanning ondervindt is Mona Shtaya, met 20,3 duizend volgers op haar Instagramaccount (@monashtaya). Shtaya is een Palestijnse verdediger van digitale rechten en Non-Resident Fellow bij TIMEP, waar ze zich specifiek richt is op surveillance, privacy en digitale rechten in het Midden-Oosten en Noord-Afrika (MENA). Ze benadrukt de toegenomen ernst van shadowbanning, vooral in relatie tot Palestina-gerelateerde content. In een recente blogpost op Linkedin legt ze de nadruk op het feit dat haar Instagramvideo vóór shadowbanning een bereik van 130.000 accounts had. “Na het belichten van systematische censuur op Palestijnse content bleef mijn accountbereik in de afgelopen maand echter onder de 100.000, ondanks de toegenomen betrokkenheid bij liken, delen en opslaan,” vertelt Shtaya tijdens een online gesprek.
Volgens Shtaya is het gebrek aan een duidelijke methodologie achter shadowbanning en het ontbreken van grondig onderzoek een obstakel bij het begrijpen en aanpakken van deze praktijk. Ze wijst erop dat de content met betrekking tot Palestina opmerkelijk wordt beïnvloed, maar dat het probleem niet wordt gemeld bij reguliere gebruikers die “niet-controversiële” content delen, wat duidt op een specifieke targeting van degenen die zich richten op Palestina. “Shadowbanning treft onevenredig veel mensenrechtenverdedigers, journalisten en mediakanalen ter plaatse. Het ontzegt [mensen] niet alleen de toegang tot informatie, maar bedreigt ook het recht op werk voor degenen die zich inzetten voor mensenrechten of digitale rechten,” vertelt Shtaya.
Verborgen impact op socialemediagebruikers
Op Instagram wordt doorgaans Palestijns-gerelateerde content verwijderd die niet aan de communityrichtlijnen zou voldoen, maar het probleem met shadowbanning is volgens Shtaya dat het zich voordoet óók wanneer de content in overeenstemming is met deze richtlijnen. “Het gebrek aan transparantie van Meta over shadowbanning is een groot probleem. Gebruikers worden in het duister gelaten en moeten zelf ontdekken dat ze getroffen zijn, door middel van eigen waarneming en betrokkenheid,” vertelt Shtaya. Het ontbreken van meldingen belemmert het bewustzijn van gebruikers over de beperking van hun content en de afname van hun bereik. Dit dwingt hen om cijfers te vergelijken om shadowbanning te identificeren.
Shtaya voegt daaraan toe dat Meta de documentatie van schendingen van mensenrechten verwijdert, waarmee ze verantwoordelijk kunnen worden gehouden. De problematiek gaat echter nog wat dieper. Shtaya wijst op de vooringenomenheid en moderatiepraktijken op Meta, die bijdragen aan de normalisatie van anti-Palestijns racisme, labeling en stereotypering. Volgens Shtaya verdwijnen de langetermijneffecten niet direct na stopzetting van het discriminerend beleid; ze kunnen ook daarna blijvende invloed hebben. Ook wijst ze op de noodzaak van meer transparantie met betrekking tot overheidsverzoeken om content te verwijderen of te beperken, met name die van de Israëlische overheid en de Cyber Unit aan socialemediabedrijven.
Ook in Nederland zijn er meldingen van shadowbanning. In 2020 stuitte art director en fotograaf Meryem Slimani op dit fenomeen. Haar berichten kregen minder betrokkenheid wanneer ze specifieke termen gebruikte zoals racisme, corona, pandemie en BLM. Mensen stuurden Slimani zelfs berichten waarin ze meldden dat haar posts niet zichtbaar waren, alsof de content letterlijk verborgen werd voor haar volgers. Volgens haar lijkt dit probleem sinds 2021, en vooral sinds oktober afgelopen jaar, aanzienlijk ernstiger te zijn geworden. Hoewel ze geen exacte cijfers heeft over het verschil in weergaven, merkt ze op dat haar verhalen, die normaal gesproken tussen de 5 en 10 duizend weergaven hadden in 24 uur, nu soms beperkt blijven tot maximaal 1,5 duizend in dezelfde tijdsperiode.
Slimani heeft nog geen meldingen van Meta ontvangen waarin staat dat haar berichten niet voldoen aan hun richtlijnen. “Ik deel zelf nooit expliciete content met betrekking tot politieke onderwerpen en andere gebeurtenissen. Mijn voorkeur gaat uit naar statistieken, kunst en persoonlijke verhalen van mensen die in de betreffende gebieden wonen of van de diaspora komen.” Persoonlijk hanteert Slimani de benadering van ‘say it with your chest’ en weigert ze woorden te verbloemen of te veranderen om aan de grillen van een algoritme te voldoen. Zo kiezen sommige mensen ervoor om het woord ‘genocide’ of ‘Palestina’ anders te spellen, zodat het algoritme het niet herkent. Volgens Slimani voelt het alsof het bestaansrecht van Palestinijnen en andere maatschappelijke kwesties waarover de gemoederen hoog oplopen, dubbel wordt ontkend. “Mensen lijken zich in allerlei bochten te moeten wringen om iets te kunnen zeggen over zaken die het liefst worden weggemoffeld door politiek en media.”
De impact van shadowbanning beperkt zich echter niet tot personen met veel volgers. Nina Linde Läuger, een multimediakunstenaar en adjunct-hoofdredacteur bij Hard//hoofd, met 703 Instagramvolgers op Instagram (@nina_linde), ondervond zelf de gevolgen nadat ze Palestina-gerelateerde content begon te delen. Ze besprak met vrienden de plotselinge daling in het aantal kijkers van hun verhalen. “Ik analyseerde systematisch het aantal mensen dat mijn verhaal bekeek. Eerst plaatste ik altijd tien verhalen, maar de betrokkenheid was minimaal.” Daarom beperkt ze zich nu tot één of twee verhalen, in de hoop een gunstiger algoritme te bereiken. Niet-Palestina-gerelateerde content krijgt bij Linde Läuger ongeveer 250 weergaven, terwijl een repost over Palestina slechts maximaal 130 weergaven oplevert.
Ondanks eerdere verklaringen van Meta voor de onderdrukking van Palestina-gerelateerde content blijkt uit conclusies van zowel Human Rights Watch als Amnesty International dat het gedrag van Meta nog steeds tekortschiet in het nakomen van diens verantwoordelijkheden op het gebied van mensenrechten. Het Hooggerechtshof van Israël heeft het verzoek van internationale mediabedrijven afgewezen om journalisten onafhankelijke toegang tot Gaza te verlenen omdat het ‘veiligheid’ van Israëlische troepen zou kunnen 'bedreigen’. Dit beperkt de mogelijkheid om onafhankelijke verslaggeving vanuit het gebied te verkrijgen, waardoor sociale media de enige beschikbare bron worden om te vertellen en te laten zien wat er gaande is, wat door shadowbanning bovendien wordt bemoeilijkt.
Steun Lilith, draag bij aan onze crowdfund! We moeten 35.000 euro ophalen om te kunnen blijven bestaan en onze missie voor journalistiek voor verandering voort te kunnen zetten. Als we het niet halen, zullen we dit jaar moeten stoppen. Doe je mee?