Op Nederlandse klimaattop wordt klimaatmisdaad beloond

Vanwege de escalerende klimaatcrisis vond deze week De Climate Adaptation Summit (CAS) plaats; een conferentie waar politieke leiders, businesstop en jeugdvertegenwoordigers samenkomen om de klimaatcrisis te bespreken. Nederland hostte de online conferentie. Het thema van het klimaatadaptatiegesprek was ‘veerkracht in een wereld van ontwricht klimaat’. Klimaatactivist Chihiro Geuzebroek reflecteert voor Lilith op de week die volgens haar de plank volledig misslaat.

Stel je voor dat de top was geopend met politieke leiders die zich ‘aanpassen’. Zo zie ik voor me dat Nederland als gastheer spijt betuigt voor het blokkeren van de ecocide wetgeving die in 1998 ingevoerd zou zijn. Hiermee zou het vernietigen van ecosystemen als een internationale misdaad tegen de mensheid zijn erkend maar Nederland en drie andere natiestaten hebben de wetgeving geblokkeerd. Ik zie voor me dat politici uit de VS, het VK en Frankrijk beschaamd de spreker bijvallen en erkennen dat deze radicale internationale milieuwet miljoenen levens had kunnen redden. Ik verbeeld me dat gevallen minister president Mark Rutte erkent dat gezien zijn verantwoordelijkheid in de #toeslagenaffaire (oftewel het stelen van mensen van kleur of die met een ‘buitenlandse achternaam’ en het kapotmaken van families en hun thuis en veiligheid), hij zichzelf eerst moet ‘aanpassen’, voordat hij recht van spreken heeft over het beschermen van ons gemeenschappelijk (t)huis; de Aarde. 

De microfoon zou worden afgestaan aan de jeugd want zij zijn de toekomst. Een jonge student neemt de microfoon over en zegt: “Het is tijd dat we luisteren naar leiders met een bewezen trackrecord van respectvol landmanagement. De Inheemse volkeren die op dit moment tachtig procent van de biodiversiteit huisvesten.” De microfoon wordt overgedragen aan een raad van water en landbeschermers die generatieslang strijd voeren tegen de koloniale industriële expansiedriften om gezamenlijk te overleven. De CAS kan nu eindelijk beginnen. 

Wie mag er in de reddingsboten?

De CAS was een cynische poppenkast die duidelijk maakte dat rechtse woordvoerders van het grootkapitaal niet meer om klimaat heen kunnen. Maar wie denkt dat dit goed nieuws is, juicht te vroeg. Ik moet denken aan de film Titanic toen ze erachter kwamen dat beschadiging aan vier compartimenten van het schip het onzinkbare schip zou doen zinken. De volgende vraag was: Wie mag er in de reddingsboten? Wie mag er overleven? Wiens veiligheid is belangrijk? Op de CAS agenda stonden weliswaar thema’s als ‘community’, ‘gezamenlijk’ en ‘sustainable development goals’. Dat klinkt sociaal en fuzzy maar is enkel branding. Waar rechts hiërarchisch is georiënteerd, is het historische motto van links: fraternité, liberté en egalité. Het doet er nogal toe wie de adaptatiemanagers zijn. 

Vuile praktijken, schoon imago

Veelzeggend was de slotsessie en de sprekers die daar platform kregen. Rebecca Marmot van Unilever werd aangekondigd als ‘een ongelooflijke leider van een ongelooflijk bedrijf’. Het ongeloof is inderdaad groot dat een bedrijf dat rijk is geworden door gedwongen arbeid in Congo in de nasleep van genocide voor rubber, platform krijgt zonder kritische vragen. We hebben het over profijt van koloniale praktijken die zo’n 10 miljoen mensen het leven kostte. Werkkampen werden opgezet waar dorpelingen moesten werken ver weg van hun eigen velden en voedselvoorzieningen zonder loon. De chicotte, een vlijmscherpe zweep gemaakt van neushoornhuid werd ingezet om productiequota af te dwingen. Volgens een medisch rapport van René Mouchet uit 1928 trof hij op het land van de Lever broers gedwongen arbeid aan van kinderen van slechts acht jaar oud. Met het geweld werd mens en natuur onderworpen en verwierven de broers een monopolie in de scheepsvaart waarmee ze economische oorlog konden voeren en prijzen konden bepalen in een markt die door de Britse regering werd verzekerd. 

Maar daar kan mevrouw Marmot toch niks aan doen? Dat klopt. Wat ze wel zou kunnen doen is de misdaden van vroeger en vandaag niet proberen te verhullen met schone schijn praatjes. Tegenwoordig is de hete haard van misdaden van Unilever verplaatst naar Zuidoost Azië waar nu bijvoorbeeld Suku Anak Dalam, de Inheemse bevolking vecht om de bedreiging van de palmolieindustrie te overleven. Ontbossing is de tweede grootste oorzaak van broeikasemissie dus zegt het nogal wat dat Unilevers naam ook bovendrijft bij de ontbossingspraktijken in West Papua regenwoud. Een nieuw rapport van Global Witness toont hoe Unilever anno 2021 verweven zit in het web aan schendingen tegen mens en natuur. De CAS functioneert als een rebrandingmachine waar vuile praktijken gepaard gaan met een schoon imago.

Gentrificatie

Een andere spreker in het slot panel was Alok Sharma, een conservatieve politicus uit Engeland die de leiding heeft in de VN klimaattop (COP26) organisatie die later in 2021 gehouden wordt. Zou hij kunnen helpen wanneer ons huis in de fik staat, zoals men vaak de noodtoestand omschrijft? Als minister van huisvesting in juni 2017 was hij verantwoordelijk voor de opvang van de slachtoffers van de verschrikkelijke Grenfell-torenbrand waar 72 mensen bij omkwamen. De brand was al jaren voorspeld en de regering was in 2014 erop geattendeerd dat aluminium composiet materiaal (ACM), bekleding van het gebouw brandgevaarlijk was. Burgers woonden in een luciferdoosje en het gebouw had geen watersproeiers die zouden kunnen helpen bij het blussen van een brand. Maar de Grenfell toren werd bewoond door voornamelijk arme mensen, mensen van kleur in een rijke wijk dus het werd politiek niet belangrijk genoeg geacht. De ontheemde overlevenden van de traumatische brand werden vervolgens geconfronteerd met de politieke onwil om hun fatsoenlijk permanente nieuwe huizen aan te bieden in de buurt. Terwijl Alok Sharma persoonlijk beloofde binnen drie weken nieuwe woningen aan te bieden is de realiteit dat drie jaar later nog steeds families zonder huis zitten. Dit doet denken aan hoe er werd omgegaan met slachtoffers van de klimaatramp Katrina in New Orleans waar een ramp wordt gezien als kans om arme mensen, mensen van kleur of ongedocumenteerden voorgoed te verdrijven uit gegentrificeerde steden of stadsdelen.

In zijn praatje over klimaatadaptatie verzweeg Alok Sharma tevens hoe hij zijn politieke steun voor uitbreiding van Heathrow luchthaven kan rijmen met ‘the race to zero’ (emissie van fossiele brandstoffen).

Klimaatmisdaad wordt beloond

Het plaatje zou niet compleet zijn als Cora Nieuwenhuizen (VVD) niet aan de adaptatietop zou deelnemen. Zij blunderde mei 2020 toen ze een luchtvaartnota presenteerde waarin er elk jaar 1 a 1,5% meer gevlogen mag worden. Is er dan absoluut geen (klimaat)geweten bij de VVD? Misschien goed om te bedenken dat een onderzoek uitwees dat VVD’ers en masse de grootste vervuilers zijn in Nederland en VVD beleid grootvervuilers juist spekt. In Nederland zijn er twaalf bedrijven (van de 70.000) die driekwart industriële uitstoot veroorzaakt, maar ontzien wordt in de transitiekosten. Daar mogen de kleine bedrijven en burgers voor opdraaien. De fossiele industrie die klimaatontwrichting aanjaagt krijgt jaarlijks 8,3 miljard subsidie voordeel in Nederland. Klimaatmisdaad wordt beloond. 

Giftige politiek

Ondertussen heeft de koloniaal kapitalistische politiek van toe-eigening van publieke domein (water, land, grondstoffen, lucht) een heel erg lange lijst aan gestolen levens tot stand gebracht. Van de gestolen levens in de Congo voor palmolie, tot het uitsterven van 60% aan wildleven wereldwijd in de afgelopen 50 jaar, tot beleid dat duizenden vluchtelingen laat sterven in de Mediterrane zee.

In zinnig adaptatiebeleid staat meer eco-sociaal vangnet bouwen centraal. Neoliberaal beleid in Nederland heeft ervoor gezorgd dat ziekenhuizen de afgelopen jaren juist failliet zijn gegaan en zorgwerkers meermaals hun loon zagen dalen. Beroepen in de zorg en bij de brandweer (waar in Engeland ook flink op is bezuinigd) zijn extra hard nodig voor humane adaptatie temidden van de ontwrichting van de samenleving. 

Het beleid dat opereert op basis van groei-ideologie door middel van opoffering wordt nu opgeworpen als keurmeester van adaptatie. Maar hoe zit het met verantwoordelijkheid nemen voor de mensen die door de giftige politiek ziek zijn geworden, ontheemd, of letterlijk niet meer konden ademen? Een klimaattop die geen berouw toont voor gestolen levens geeft geen perspectief op de adaptatie maar eerder op verdere scheefgroei, gegrond wantrouwen en ecocide escalatie.

Illustratie: Neil v Fernando